Tom 10 (2013)
Artykuły

Proliferacja jako narzędzie podtrzymujące ewolucję człowieka w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda z okresu umiarkowanego

PDF
  • Krzysztof J. Kilian

Opublikowane 21.05.2021 — zaktualizowane 24.02.2023

Wersje

Słowa kluczowe

  • Paul K. Feyerabend,
  • proliferacja,
  • uporczywość,
  • kulturowa ewolucja
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Kilian, Krzysztof J. “Proliferacja Jako narzędzie podtrzymujące Ewolucję człowieka W świetle poglądów Paula K. Feyerabenda Z Okresu Umiarkowanego”. 2021. Filozoficzne Aspekty Genezy , vol. 10, Feb. 2023, pp. 179-02, https://doi.org/10.53763/fag.2013.10.85.

Abstrakt

W umiarkowanym okresie swojej twórczości Feyerabend utrzymywał, że wzajemne oddziaływanie zasad proliferacji i uporczywości może przyspieszać pożyteczne biologicznie mutacje oraz może być jedynym dostępnym środkiem służącym do zapobiegania stagnacji naszego gatunku. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja poglądów Feyerabenda na to zagadnienie oraz nadanie im określonej interpretacji, pozwalającej uniknąć pewnych problemów, do których te poglądy prowadzą. Przekonanie, że można przyspieszać biologicznie pożyteczne mutacje za pomocą formułowania i bronienia hipotez, sugeruje, przynajmniej na pierwszy rzut oka, podejście lamarkistowskie - teorię zmienności ukierunkowanej. Tę myśl Feyerabenda da się również rozumieć w duchu teorii zmienności nieukierunkowanej, a więc na modłę darwinowską, co sugeruje wyrażenie "może przyspieszać". Obydwa ujęcia prowadzą jednak do poważnych trudności. Lamarkistowskie uważane jest obecnie za błędne, zaś zgodnie z darwinowskim zmiany adaptacyjne zachodzą bardzo powoli. Biologicznie pożyteczne efekty współdziałania proliferacji i uporczywości pojawić się mogą po niesłychanie długim okresie czasu. Jego myśl, że wzajemne oddziaływanie proliferacji i uporczywości może być jedynym dostępnym środkiem zapobiegania stagnacji naszego gatunku najlepiej jest rozumieć w duchu kulturowej ewolucji człowieka, która ma charakter lamarkistowski.

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

  1. Popper Karl R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Tom 1. Urok Platona, przeł. Halina Krahelska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993.
  2. Popper Karl R., „Ku racjonalnej teorii tradycji”, w: Karl R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 208-232.
  3. Popper Karl R., „O źródłach wiedzy i niewiedzy”, w: Karl R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 11-57.
  4. Popper Karl R., „Z powrotem do presokratyków”, w: Karl R. POPPER, Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 233-281.
  5. KIRK Geoffrey S., „Popper on Science and the Presocratics”, Mind: A Quarterly Review of Philosophy 1960, vol. 69, no. 275, s. 318-339.
  6. Feyerabend Paul K., „Wyjaśnianie, redukcja i empiryzm”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 62-151.
  7. Feyerabend Paul K., „Ku pocieszeniu specjalisty”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 200-250.
  8. Neurath Otto, „Unifikacja nauki jako zadanie”, przeł. Artur Koterski, w: Artur KOTERSKI (red.), Naukowa koncepcja świata. Koło Wiedeńskie, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2010, s. 206-214.
  9. Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm- kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998.
  10. John Preston, Feyerabend: Philosophy, Science and Society, Polity Press, Cambridge, UK, Blackwell, Malden, Massachusetts 1997.
  11. Jodkowski Kazimierz, „Filozofia nauki Paula K. Feyerabenda. Stadium umiarkowane”, Studia Filozoficzne 1979, nr 11 (168), s. 59-75.
  12. Jodkowski Kazimierz, „«Wszystko ujdzie». Anarchizm epistemologiczny Paula K. Feyerabenda”, Akcent 1982, nr 2 (8), s. 127-134.
  13. Feyerabend Paul K., „Problems of Empiricism”, w: Robert G. COLODNY (ed.), Beyond the Edge of Certainty. Essays in Contemporary Science and Philosophy, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey 1965, s. 145-260.
  14. Jodkowski Kazimierz, „Od krytycznego racjonalizmu do anarchizmu metodologicznego”, w: Andrzej L. ZACHARIASZ (red.), Profile racjonalności, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1988, s. 135-158.
  15. Jodkowski Kazimierz, „Nauka w oczach Feyerabenda”, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Czy sprzeczność może być racjonalna?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 4, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1986, s. 271-289.
  16. Jodkowski Kazimierz, Wspólnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 22, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1990.
  17. Feyerabend Paul K., Science in a Free Society, Verso, London 1983.
  18. Feyerabend Paul K., „Two Letters of Paul Feyerabend to Thomas Kuhn on a Draft to The Structure of Scientific Revolutions”, ed. Paul Hoyningen-Huene, Studies in History and Philosophy of Science 1995, vol. 26, no. 3, s. 353-387.
  19. Jodkowski Kazimierz, „Polskie wydanie rozpraw Feyerabenda”, Studia Filozoficzne 1981, nr 2 (183), s. 159-169.
  20. Feyerabend Paul K., „On the «Meaning» of Scientific Terms”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 97-103.
  21. Feyerabend Paul K., „An Attempt at a Realistic Interpretation of Experience”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 17-36.
  22. Feyerabend Paul K., „The Problem of the Existence of Theoretical Entities”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 3. Knowledge, Science and Relativism, ed. John Preston, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 16-49.
  23. Feyerabend Paul K., „Jak być dobrym empirystą? Wezwanie do tolerancji w kwestiach epistemologicznych”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 23-61.
  24. Feyerabend Paul K., „Reply to Criticism. Comments on Smart, Sellars and Putnam”, w: Robert S. COHEN and Marx W. WARTOFSKY (eds.), In Honor of Philipp Frank, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 2, D. Riedel Publishing Company, Dordrecht — Holland 1965, s. 223-261.
  25. Feyerabend Paul K., „Reply to Criticism. Comments on Smart, Sellars and Putnam”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 104-131.
  26. McEvoy John, „A «Revolutionary» Philosophy of Science: Feyerabend and the Degeneration of Critical Rationalism into Skeptical Fallibilism”, Philosophy of Science 1975, vol. 42, no. 1, s. 49-66.
  27. Suppe Frederick, „Search for Philosophic Understanding of Scientific Theories”, w: Frederick SUPPE (ed.), The Structure of Scientific Theories, University of Illinois Press, Urbana — Chicago — London 1977, s. 1-241.
  28. Jodkowski Kazimierz, „Bronię Feyerabenda”, Człowiek i Światopogląd 1982, nr 203, s. 48-51.
  29. Kilian Krzysztof J., „Lakatosowska periodyzacja twórczości Feyerabenda”, Studia Philosophica Wratislaviensia 2012, vol. VII, fasc. 4, s. 21-43.
  30. Feyerabend Paul K., „Realizm i instrumentalizm. Uwagi o logice potwierdzania przez fakty”, w: Paul K. FEYERABEND, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 152-193.
  31. Feyerabend Paul K., „Outline of a Pluralistic Theory of Knowledge and Action”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers. Vol. 3. Knowledge, Science and Relativism, ed. John Preston, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 104-111.
  32. Malec Grzegorz, „Naturalizm metodologiczny w sporze ewolucjonizmu z kreacjonizmem w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 131-154, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=241 (23.11.2013).
  33. Newton Isaac, Matematyczne zasady filozofii przyrody, przeł. Jarosław Wawrzycki, Copernicus Center Press, Kraków 2011.
  34. Poincaré Henri, Nauka i Metoda, przeł. Mieczysław H. Horwitz, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa 1912.
  35. Poincaré Henri, Nauka i Hypoteza, przeł. Mieczysław H. Horwitz, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa, Lwów 1908.
  36. Agassi Joseph, Science and Its History. A Reassessment of the Historiography of Science, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 253, Springer 2008.
  37. Austin William H., „Paradigms, Rationality, and Partial Communication”, Zeitschrift für allgemeine Wissenschaftstheorie 1972, Bd. III/2, s. 203-218.
  38. Feyerabend Paul K., „Review of Erkenntnislehre. By V. Kraft”, British Journal for the Philosophy of Science 1963, vol. 13, no. 52, s. 319-323.
  39. Feyerabend Paul K., „Introduction to Volumes 1 and 2”, w: Paul K. FEYERABEND, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. ix-xiv.
  40. Howard Richard B., „Theoretical Reduction: The Limits and Alternatives to Reductive Methods in Scientific Explanation”, Philosophy of the Social Sciences 1971, vol. 1, no. 1, s. 83-100.
  41. Jary David, „Beyond Objectivity and Relativism: Feyerabend’s «Two Argumentative Chains» and Sociology”, w: Piotr Buczkowski (ed.), The Social Horizon of Knowledge, Poznań Studies in the Philosophy of the Sciences and Humanities, vol. 22, Rodopi — Amsterdam — Atlanta 1991, s. 39-57.
  42. Feyerabend Paul K., „Knowledge Without Foundations”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers. Vol. 3. Knowledge, Science and Relativism, ed. John Preston, Cambridge University Press, Cambridge 1999, s. 50-77.
  43. Feyerabend Paul K., „Physik und Ontologie”, Wissenschaft und Weltbild: Monatsschrift für alle Gebiete der Forschung 1954, Bd. 7, s. 464-476.
  44. „Die Revision wissenschaftlicher Theorien”, w: Paul Weingartner (Hrsg.), Grundfragen der Wissenschaften und ihre Wurzeln in der Metaphysik, Fünftes Forschungsgespräch, Universitätsverlag Anton Pustet, Salzburg und München 1967, s. 232-242.
  45. Jodkowski Kazimierz, „O dwu rodzajach niewspółmierności interteoretycznej w ujęciu Paula K. Feyerabenda”, Studia Filozoficzne 1980, nr 7 (176), s. 79-91.
  46. Jodkowski Kazimierz,Teza o niewspółmierności w ujęciu Kuhna i Feyerabenda, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 1, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1984.
  47. Jodkowski Kazimierz, „Problem wyboru spośród niewspółmiernych teorii (analiza stanowiska P.K. Feyerabenda z tzw. okresu umiarkowanego)”, Studia Filozoficzne 1984, nr 1 (218), s. 109-120.
  48. Jung Joachim, „Paul K. Feyerabend. Last Interview”, w: John Preston, Gonzalo Munévar, and David Lamb (eds.), The Worst Enemy of Science? Essays in Memory of Paul Feyerabend, Oxford University Press, New York — Oxford 2000, s. 159-168.
  49. Parascandalo Renato and Hösle Vittorio, „Three Interviews with Paul K. Feyerabend”, Teleos. A Quarterly Journal of Critical Thought 1995, no. 102, s. 115-148.
  50. List Paula K. Feyerabenda do Imre Lakatosa z 20 stycznia 1972 roku, w: Imre Lakatos and Paul K. Feyerabend, For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999, s. 272.
  51. Feyerabend Paul K., Przeciw metodzie, przeł. Stefan Wiertlewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1996.
  52. Russell Denise, „Anything Goes”, Social Studies of Science 1983, vol. 13, no. 3, s. 437-464.
  53. Jodkowski Kazimierz, „Wybór teorii według Feyerabenda”, w: Wojciech SADY, Ludwik Fleck o społecznej naturze poznania, Filozofia Polska XX Wieku, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 132-136.
  54. Achinstein Peter, „Proliferation. Is It a Good Thing?”, w: John PRESTON, Gonzalo Munévar, and David Lamb (eds.), The Worst Enemy of Science? Essays in Memory of Paul Feyerabend, Oxford University Press, New York — Oxford 2000, s. 37-46.
  55. Munévar Gonzalo, „A Rehabilitation of Paul Feyerabend”, w: John Preston, Gonzalo Munévar, and David Lamb (eds.), The Worst Enemy of Science? Essays in Memory of Paul Feyerabend, Oxford University Press, New York — Oxford 2000, s. 58-79.
  56. Dusek Val, „Brecht and Lukács as Teachers of Feyerabend and Lakatos: the Feyerabend — Lakatos Debate as Scientific Recapitulation of the Brecht — Lukács Debate”, History of the Human Sciences 1998, vol. 11, no. 2, s. 25-44.
  57. Нарский Игор C., „Пол Фейерабенд и киризис »постпозитивистской« методологии”, w: Пол ФЕЙЕРАБЕНД, Избранные труды по методоло- гии науки, Прогресс, Москва 1986, s. 5-28.
  58. Hickey Thomas J. (History of Twentieth-Century Philosophy of Science, www.philsci.com 2005, t. 6, http://www.philsci.com/pdf/BOOKVI.pdf (23.03.2013).
  59. Feyerabend Paul K., „Science, Freedom, and the Good Life”, The Philosophical Forum 1968, vol. 1, no. 2, s. 127-135.
  60. Sady Wojciech, Spór o racjonalność naukową. Od Poincarégo do Laudana, Monografie FNP, Wydawnictwo Funna, Wrocław 2000.
  61. Popper Karl R., „O chmurach i zegarach”, w: Karl R. POPPER, Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, przeł. Adam Chmielewski, Biblioteka Współczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 266-324.
  62. de Lamarck Jean-Baptiste, Filozofia zoologii, przeł. Krystyna Zaćwilichowska, w: Kazimierz Petrusewicz (red.), Teoria ewolucji w wypisach. Lamarck, Wallace, Darwin, Wiedza Powszechna, Warszawa 1959, s. 25-75.
  63. Łastowski Krzysztof, „Dwieście lat idei ewolucji w biologii. Lamarck — Darwin — Wallace”, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2009, t. 58, nr 3-4, s. 257-271.
  64. Gould Stephen Jay, Niewczesny pogrzeb Darwina. Wybór esejów, przeł. Nina Kancewicz- Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, PIW, Warszawa 1991.
  65. Mayr Ernst, „Jakie jest miejsce człowieka w ewolucji”, http://www.wiw.pl/biblioteka/biologia_mayr/03.asp (23.03.2013).
  66. Wartofsky Marx W., „How to Be a Good Realist”, w: Gonzalo Munévar (ed.), Beyond Reason. Essays on the Philosophy of Paul K. Feyerabend, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 132, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht — Boston — London 1991, s. 25- 40.
  67. Grobler Adam, Metodologia nauk, Kompendia Filozoficzne, Wydawnictwo Aureus, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
  68. Chmielewski Adam, Niewspółmierność, nieprzekładalność, konflikt. Relatywizm we współczesnej filozofii analitycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
  69. Dębowski Józef, „Filozofia nauki”, w: Stefan Opara, Andrzej Kucner i Beata Zielewska-Rudnicka (red.), Podstawy filozofii, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2009, s. 158-180.
  70. Feyerabend Paul K., „On the Improvement of the Sciences and the Arts and the Possible Identity of the Two”, w: Robert S. Cohen and Marx W. Wartofsky, Proceedings of the Boston Colloquium for the Philosophy of Science, 1964/1966. In Memory of Norwood Russell Hanson, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 3, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht 1967, s. 387- 415.
  71. Feyerabend Paul K., „A Note on the Problem of Induction”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 203-206.
  72. Feyerabend Paul K., „The Structure of Science”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers. Vol. 2. Problems of Empiricism, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 52-64.
  73. Feyerabend Paul K., „More Letters by Paul Feyerabend to Thomas S. Kuhn on Proto-Structure”, ed. Paul Hoyningen-Huene, Studies in History and Philosophy of Science 2006, vol. 37, no. 1, s. 610-632.
  74. Feyerabend Paul K., „Professor Bohm’s Philosophy of Nature”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 219-235.
  75. Feyerabend Paul K., „Linguistic Arguments and Scientific Method”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 146-160.
  76. List Paula K. Feyerabenda do Imre Lakatosa z 11 marca 1970 roku, w: Imre Lakatos and Paul K. Feyerabend, For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999, s. 196.
  77. Stevenson Ian, „What Are the Irreducible Components of the Scientific Enterprise?”, Journal of Scientific Exploration 1999, vol. 13, no. 2, s. 257-270.
  78. Lenin Włodzimierz I., „Organizacja partyjna a partyjna literatura”, w: Włodzimierz I. Lenin, Dzieła. Tom 10. Listopad 1905-czerwiec 1906, przekład anonimowy, Książka i Wiedza, Warszawa 1955, s. 29-35.
  79. Lenin Włodzimierz I., Dzieła. Tom 14. 1908. Materializm a empiriokrytycyzm, przekład anonimowy, Książka i Wiedza, Warszawa 1955.
  80. Feyerabend Paul K., „Dialectical Materialism and the Quantum Theory”, Slavic Review 1966, vol. 25, no. 3, s. 414-417.
  81. Feyerabend Paul K., „Classical Empiricism”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers. Vol. 2. Problems of Empiricism, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 34-51.
  82. Van Fraassen Bas C., „Sola Experientia — Feyerabend’s Refutations of Classical Empiricism”, Philosophy of Science 1996, vol. 64, Supplement, s. 385-395.
  83. Lloyd Elizabeth A., „The Anachronistic Anarchist”, Philosophical Studies 1996, vol. 81, nos. 2-3, s. 247-261.
  84. Feyerabend Paul K.,, „Materialism and the Mind-Body Problem”, w: Paul K. Feyerabend, Philosophical Papers, Vol. 1. Realism, Rationalism & Scientific Method, Cambridge University Press, Cambridge 1981, s. 159-175.
  85. Sagan Dariusz, „Problem religijnego charakteru teorii inteligentnego projektu”, Studia Philosophica Wratislaviensia 2011, vol. 6, fasc. 4, s. 55-74.
  86. Bylica Piotr and Sagan Dariusz, „God, Design, and Naturalism: Implications of Methodological Naturalism in Science for Science-Religion Relation”, Pensamiento 2008, vol. 64, núm. 242, s. 621-638.
  87. Sagan Dariusz, „Naturalizm metodologiczny a zagadnienie prawdy w nauce”, w: Andrzej L. Zachariasz (red.), Poznanie a prawda, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009, s. 167-173.
  88. List Paula K. Feyerabenda do Imre Lakatosa z 18 września 1969 roku, w: Imre Lakatos and Paul K. Feyerabend, For and Against Method: Including Lakatos’s Lectures on Scientific Method and the Lakatos-Feyerabend Correspondence, ed. Matteo Motterlini, The University of Chicago Press, Chicago — London 1999, s. 176.
  89. Feyerabend Paul K., Zabijanie czasu, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996.
  90. Plato Radosław, „Funkcjonowanie sprzeczności w naukach przyrodniczych w ujęciu Paula K. Feyerabenda i Gonzalo Munévara”, Appendix. Czasopismo Filozoficzno-Kulturowe 2012, t. 1, s. 145-167, http://appendix.ifil.uz.zgora.pl/rocznik.pdf (12.06.2012).
  91. Feyerabend Paul K., Farewell to Reason, Verso, London — New York 1996.

Inne teksty tego samego autora

1 2 > >>