Tom 19 Nr 2 (2022)
Przekłady

Rola teologii w książce Karola Darwina „O powstawaniu gatunków”

PDF
Stephen Dilley
St. Edward’s University
DOI: https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.2.208

Opublikowane 16.12.2022

Wersje

Słowa kluczowe

  • O powstawaniu gatunków,
  • Karol Darwin,
  • teologia pozytywna,
  • Bóg,
  • teologia negatywna

Jak cytować

Dilley S., Malec G., Rola teologii w książce Karola Darwina „O powstawaniu gatunków”, Filozoficzne Aspekty Genezy, 2022, t. 19, nr 2, https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.2.208

Prawa autorskie (c) 2022 Filozoficzne Aspekty Genezy

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

Przedmiotem niniejszego artykułu jest trójstopniowa analiza pozytywnego (positiva) użycia teologii przez Karola Darwina w pierwszym wydaniu O powstawaniu gatunków. Po pierwsze, skupię się na występującym w tym dziele języku teologicznym, który przejawia się we fragmentach dotyczących pojmowalności Boga, Jego uczciwości, sposobów stwarzania, związku między Nim a prawami przyrody i tego, że nie odpowiada On za istniejące w przyrodzie cierpienia. Twierdzę, że Darwin użył teologii pozytywnej, aby uzasadnić teorię dziedziczenia z modyfikacjami (oraz nadać jej kształt) i podważyć ideę specjalnego stworzenia. Po drugie, przedstawię krytyczną analizę tej teologii, biorąc za podstawę późniejsze przemyślenia Darwina, aby pokazać, że z epistemicznego punktu widzenia w teologii pozytywnej obecnej w O powstawaniu gatunków można dostrzec różne wewnętrzne napięcia. Po trzecie, skupię się na względnym epistemicznym znaczeniu teologii pozytywnej dla argumentacji przedstawionej w dziele Darwina. Wszystko wskazuje na to, że ta teologia odgrywała służebną i pomocniczą rolę dla naukowych poglądów angielskiego przyrodnika.

PDF

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Ayala Francisco J., Darwin and Intelligent Design, Facets Series, Fortress Press, Minneapolis 2006.
    Zobacz w Google Scholar
  2. Babbage Charles, The Ninth Bridgewater Treatise, 2nd ed., John Murray, London 1838.
    Zobacz w Google Scholar
  3. Bacon Francis, A Confession of Faith, w: Spedding, Ellis and Heath (eds.), The Works of Francis Bacon…, s. 219–226.
    Zobacz w Google Scholar
  4. Barbour Ian, When Science Meets Religion: Enemies, Strangers, or Partners?, HarperCollins, New York 2000.
    Zobacz w Google Scholar
  5. Barrett Paul H., Gautrey Peter J., Herbert Sandra, Kohn David, and Smith Sydney (eds.), Charles Darwin’s Notebooks, 1836-1844: Geology, Transmutation of Species, Metaphysical Enquiries, Cornell University Press, Ithaca — New York 1987.
    Zobacz w Google Scholar
  6. Brooke John Hedley, Laws Impressed On Matter by the Creator?, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 256–274.
    Zobacz w Google Scholar
  7. Brooke John Hedley, Religious Belief and the Content of the Sciences, Osiris 2001, Vol. 16, No. 1, s. 3–28, https://doi.org/10.1086/649336.
    Zobacz w Google Scholar
  8. Brooke John Hedley, Science and Religion: Some Historical Perspective, The Cambridge History of Science Series, Cambridge University Press, New York 1991.
    Zobacz w Google Scholar
  9. Brooke John Hedley, The Relations Between Darwin’s Science and His Religion, w: Durant (ed.), Darwinism and Divinity…, s. 40–75.
    Zobacz w Google Scholar
  10. Browne Janet, Charles Darwin: Voyaging, Knopf, New York 1995.
    Zobacz w Google Scholar
  11. Bylica Piotr, Darwin o celowości w przyrodzie, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3–4, s. 259–273.
    Zobacz w Google Scholar
  12. Campbell John Angus, Why Was Darwin Believed? Configurations 2003, Vol. 11, No. 2, s. 203–237, https://doi.org/10.1353/con.2004.0016.
    Zobacz w Google Scholar
  13. Carlson Richard (ed.), Science and Christianity: Four Views, InterVarsity Press, Downers Grove 2000.
    Zobacz w Google Scholar
  14. Churchland Patricia S., Epistemology in the Age of Neuroscience, Journal of Philosophy 1987, Vol. 84, No. 10, s. 544–553, https://doi.org/10.5840/jphil1987841026.
    Zobacz w Google Scholar
  15. Collins Francis S., Język Boga. Kod życia — nauka potwierdza wiarę, przeł. Małgorzata Yamazaki, Świat Książki, Warszawa 2008.
    Zobacz w Google Scholar
  16. Cornell John, God’s Magnificent Law: The Bad Influence of Theistic Metaphysics on Darwin’s Estimation of Natural Selection, Journal of the History of Biology 1987, Vol. 20, No. 2, s. 381–412, https://doi.org/10.1007/BF00139461.
    Zobacz w Google Scholar
  17. Cornell John, Newton of the Grassblade? Darwin and the Problem of Organic Teleology, Isis 1986, Vol. 77, No. 3, s. 405–421, https://doi.org/10.1086/354203.
    Zobacz w Google Scholar
  18. Cosans Chris, Was Darwin a Creationist?, Perspectives in Biology and Medicine 2005, Vol. 48, No. 3, s. 362–371, https://doi.org/10.1353/pbm.2005.0071.
    Zobacz w Google Scholar
  19. Coyne Jerry A., Ewolucja jest faktem, przeł. Marcin Ryszkiewicz, Wiesław Studencki, Na Ścieżkach Nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2009.
    Zobacz w Google Scholar
  20. Darwin Charles, On the Origin of Species, Oxford World’s Classics, Oxford University Press, Oxford — New York 2008.
    Zobacz w Google Scholar
  21. Darwin Charles, The Essay of 1842ˮ, w: Darwin (ed.), The Foundations of the Origin of Species…, s. 1–53.
    Zobacz w Google Scholar
  22. Darwin Charles, The Essay of 1844, w: Darwin (ed.), The Foundations of the Origin of Species…, s. 57–255.
    Zobacz w Google Scholar
  23. Darwin Francis (ed.), The Foundations of the Origin of Species: Two Essays Written in 1842 and 1844, Cambridge University Press, Cambridge 1909.
    Zobacz w Google Scholar
  24. Darwin Francis (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin, Vol. 3, John Murray, London 1887.
    Zobacz w Google Scholar
  25. Darwin Francis and Seward A.C. (eds.), More Letters of Charles Darwin: A Record of His Work in a Series of Hitherto Unpublished Letters, Vol. 1, John Murray, London 1903.
    Zobacz w Google Scholar
  26. Darwin Karol, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Połtowicz, S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960.
    Zobacz w Google Scholar
  27. Darwin Karol, O pochodzeniu człowieka, Dzieła wybrane, t. IV, przeł. Stanisław Panek, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
    Zobacz w Google Scholar
  28. Darwin Karol, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt, tekst polski na podstawie przekładu Szymona Dicksteina i Józefa Nusbauma opracowały Joanna Popiołek i Małgorzata Yamazaki, Biblioteka Klasyków Nauki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
    Zobacz w Google Scholar
  29. Dawkins Richard, Kapłan diabła. Opowieści o nadziei, kłamstwie, nauce i miłości, przeł. Michał Lipa, Helion, Gliwice 2014.
    Zobacz w Google Scholar
  30. Dawkins Richard, Ślepy zegarmistrz, czyli jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, przeł. Antoni Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
    Zobacz w Google Scholar
  31. de Beer Gavin (ed.), Darwin’s Notebooks on Transmutation of Species. Part I. First Notebook [B] (July 1837–February 1838), Bulletin of the British Museum (Natural History) 1960, Historical Series, Vol. 2, No. 2, s. 23–73.
    Zobacz w Google Scholar
  32. de Beer Gavin (ed.), Darwin’s Notebooks on Transmutation of Species. Part II. Second Notebook [C] (February to July 1838), Bulletin of the British Museum (Natural History) 1960, Historical Series, Vol. 2, No. 3, s. 75–118.
    Zobacz w Google Scholar
  33. de Beer Gavin (ed.), Darwin’s Notebooks on Transmutation of Species. Part III. Third Notebook [D] (July 15 to October 2nd 1838), Bulletin of the British Museum (Natural History) 1960, Historical Series, Vol. 2, No. 4, s. 119–150.
    Zobacz w Google Scholar
  34. Dear Peter, The Intelligibility of Nature: How Science Makes Sense of the World, University of Chicago Press, Chicago 2006.
    Zobacz w Google Scholar
  35. Depew David, The Rhetoric of the Origin of Species, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 237–255.
    Zobacz w Google Scholar
  36. Durant John (ed.), Darwinism and Divinity: Essays on Evolution and Religious Belief, Oxford University Press, New York 1985.
    Zobacz w Google Scholar
  37. England Richard, Natural Selection, Teleology, and the Logos: From Darwin to the Oxford Neo-Darwinists, 1859-1909, Osiris 2001, Vol. 16, No. 1, s. 270–287, https://doi.org/10.1086/649348.
    Zobacz w Google Scholar
  38. Futuyma Douglas J., Science on Trial: The Case for Evolution, Sinauer Associates, Sunderland 1995.
    Zobacz w Google Scholar
  39. Gillespie Neal C., Charles Darwin and the Problem of Creation, University of Chicago Press, Chicago 1979.
    Zobacz w Google Scholar
  40. Gosse Philip H., Omphalos: An Attempt to Untie the Geological Knot, John Van Voorst, London 1857.
    Zobacz w Google Scholar
  41. Gould Stephen Jay, The Panda’s Thumb: More Reflections in Natural History, W.W. Norton & Co., New York 1992.
    Zobacz w Google Scholar
  42. Haught John, Deeper than Darwin: The Prospect for Religion in the Age ff Evolution, Westview Press, Boulder 2004.
    Zobacz w Google Scholar
  43. Herschel John, A Preliminary Discourse on the Study of Natural Philosophy, Longman, Rees, Orme, Brown, & Green, London 1840.
    Zobacz w Google Scholar
  44. Hodge Jonathan and Radick Gregory (eds.), The Cambridge Companion to Darwin, Cambridge University Press, New York 2003.
    Zobacz w Google Scholar
  45. Hume David, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. Jan Łukasiewicz, Kazimierz Twardowski, Ediciones Altaya & De Agostini, Warszawa 2001.
    Zobacz w Google Scholar
  46. Kitcher Philip, Abusing Science: The Case Against Creationism, MIT Press, Cambridge 1982.
    Zobacz w Google Scholar
  47. Knight David M. and Eddy Matthew D. (eds.), Science and Beliefs: From Natural Philosophy to Natural Science, 1700–1900, Ashgate, Burlington 2005.
    Zobacz w Google Scholar
  48. Kohn David, Darwin’s Ambiguity: The Secularization of Biological Meaning, The British Journal for the History of Science 1989, Vol. 22, No. 2, s. 215–239, https://doi.org/10.1017/S0007087400026005.
    Zobacz w Google Scholar
  49. Kuhn Thomas S., Struktura rewolucji naukowych, przeł. Helena Ostromęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
    Zobacz w Google Scholar
  50. Lindberg David C. and Numbers Ronald L. (eds.), When Science and Christianity Meet, University of Chicago Press, Chicago 2003.
    Zobacz w Google Scholar
  51. List Karola Darwina do Asy Graya z 22 maja 1860 roku w: Darwin, Autobiografia…, s. 216–217.
    Zobacz w Google Scholar
  52. List Karola Darwina do Heinricha Georga Bronna z 5 października 1860 roku w: Darwin, Autobiografia…, s. 236–237.
    Zobacz w Google Scholar
  53. List Karola Darwina do Johna Lubbocka z 22 listopada 1859 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, https://tiny.pl/w95v4 [09.10.2022].
    Zobacz w Google Scholar
  54. List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 12 lipca 1870 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, https://tiny.pl/w7vtr [09.10.2022].
    Zobacz w Google Scholar
  55. List Karola Darwina do pani Boole z 14 grudnia 1866 roku w: Darwin, Autobiografia…, s. 293.
    Zobacz w Google Scholar
  56. List Karola Darwina do Williama Darwina Foxa z 29 kwietnia 1851 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, http://tiny.pl/qf24l [09.10.2022].
    Zobacz w Google Scholar
  57. List Williama Henry’ego Harveya do Karola Darwina z 24 sierpnia 1860 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, https://tiny.pl/w7vsw [09.10.2022].
    Zobacz w Google Scholar
  58. Livingston James C., Frank Burch Brown, The Evolution of Darwin’s Religious Views [book review], Journal of the American Academy of Religion 1987, Vol. LV, No. 4, s. 818–819, https://doi.org/10.1093/jaarel/LV.4.818-b.
    Zobacz w Google Scholar
  59. Livingstone David, Re-placing Darwinism and Christianity, w: Lindberg and Numbers (eds.), When Science and Christianity Meet…, s. 183–202.
    Zobacz w Google Scholar
  60. Lustig Abigail J., Darwin’s Difficulties, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 109–128.
    Zobacz w Google Scholar
  61. Lustig Abigail J., Natural Atheology, w: Lustig, Richards and Ruse (eds.), Darwinian Heresies…, s. 69–83.
    Zobacz w Google Scholar
  62. Lustig Abigail J., Richards Robert J., and Ruse Michael (eds.), Darwinian Heresies, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
    Zobacz w Google Scholar
  63. Malec Grzegorz, Kiedy Darwin stracił wiarę w Boga?, Diametros 2016, nr 48, s. 38–54, https://doi.org/10.13153/diam.48.2016.890.
    Zobacz w Google Scholar
  64. Malthus Thomas, Prawo ludności, przeł. K. Stein, Biblioteka Wyższej Szkoły Handlowej, Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa — Kraków — Lublin — Łódź — Poznań — Wilno — Zakopane 1925.
    Zobacz w Google Scholar
  65. Miller Kenneth, Finding Darwin’s God: A Scientist’s Search for Common Ground Between God and Evolution, HarperCollins, New York 1999.
    Zobacz w Google Scholar
  66. Moore James R., Charles Darwin and the Problem of Creation (book review), The British Journal for the History of Science 1981, Vol. 14, No. 2, s. 189–200, https://doi.org/10.1017/S0007087400018537.
    Zobacz w Google Scholar
  67. Moore James R., The Post-Darwinian Controversies: A Study of the Protestant Struggle to Come to Terms with Darwin in Great Britain and America, 1870-1900, Cambridge University Press, Cambridge 1979.
    Zobacz w Google Scholar
  68. Nelson Paul, The Role of Theology in Current Evolutionary Reasoning, Biology and Philosophy 1996, Vol. 11, s. 493–517, https://doi.org/10.1007/BF00138329.
    Zobacz w Google Scholar
  69. Numbers Ronald L., Darwinism Comes to America, Harvard University Press, Cambridge 1998.
    Zobacz w Google Scholar
  70. Numbers Ronald L., Science Without God: Natural Laws and Christian Beliefs, w: Lindberg and Numbers (eds.), When Science and Christianity Meet…, s. 265–286.
    Zobacz w Google Scholar
  71. Ospovat Dov, Darwin’s Theology, Science 1980, Vol. 207, No. 4430, s. 520, https://doi.org/10.1126/science.207.4430.520.
    Zobacz w Google Scholar
  72. Ospovat Dov, God and Natural Selection: The Darwinian Idea of Design, Journal of the History of Biology 1980, Vol. 13, No. 2, s. 169–194, https://doi.org/10.1007/BF00125743.
    Zobacz w Google Scholar
  73. Ospovat Dov, The Development of Darwin’s Theory: Natural History, Natural Theology, and Natural Selection, 1838–1859, Cambridge University Press, Cambridge 1981.
    Zobacz w Google Scholar
  74. Owen Richard, On the Nature of Limbs: A Discourse, University of Chicago Press, Chicago 2007 (pierwsze wydanie: John Van Voorst, London 1849).
    Zobacz w Google Scholar
  75. Paley William, A View of the Evidences of Christianity: In Three Parts, R. Faulder, London 1794.
    Zobacz w Google Scholar
  76. Paley William, Natural Theology; or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity; Collected from the Appearances of Nature, 12th ed., J. Faulder, London 1809 (pierwsze wydanie: R. Faulder, London 1802).
    Zobacz w Google Scholar
  77. Peacocke Arthur, Welcoming the «Disguised Friend» — Darwinism and Divinity, w: Pennock (ed.), Intelligent Design Creationism and Its Critics…, s. 471–486.
    Zobacz w Google Scholar
  78. Pennock Robert (ed.), Intelligent Design Creationism and Its Critics: Philosophical, Theological, and Scientific Perspectives, MIT Press, Cambridge 2002.
    Zobacz w Google Scholar
  79. Pond Jean, Independence, w: Carlson (ed.), Science and Christianity…, s. 67–104.
    Zobacz w Google Scholar
  80. Richards Robert J., Darwin’s Theory of Natural Selection and Its Moral Purpose, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 47–66.
    Zobacz w Google Scholar
  81. Richards Robert J., Theological Foundations of Darwin’s Theory of Evolution, w: Theerman and Parshall (eds.), Experiencing Nature…, s. 61–79.
    Zobacz w Google Scholar
  82. Richards Robert and Ruse Michael (eds.), The Cambridge Companion to the Origin of Species, Cambridge University Press, New York 2009.
    Zobacz w Google Scholar
  83. Roizen Ron, The Rejection of «Omphalos»: A Note on Shifts in the Intellectual Hierarchy of Mid-Nineteenth Century Britain, Journal for the Scientific Study of Religion 1982, Vol. 21, No. 4, s. 365–369.
    Zobacz w Google Scholar
  84. Ruse Michael, Belief in God in a Darwinian Age, w: Hodge and Radick (eds.), The Cambridge Companion to Darwin…, s. 368–392.
    Zobacz w Google Scholar
  85. Ruse Michael, The Darwinian Revolution: Science Red in Tooth and Claw, 2nd ed., University of Chicago Press, Chicago 1999.
    Zobacz w Google Scholar
  86. Ruse Michael, The Origin of the Origin, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 1–13.
    Zobacz w Google Scholar
  87. Shermer Michael, Why Darwin Matters: The Case Against Intelligent Design, Times Books, New York 2006.
    Zobacz w Google Scholar
  88. Sober Elliott, Philosophy of Biology, 2nd ed., Westview Press, Boulder 2000.
    Zobacz w Google Scholar
  89. Spedding James, Ellis Robert Leslie, and Heath Douglas Denon (eds.), The Works of Francis Bacon, Vol. 7, Longmans and Co., London 1892.
    Zobacz w Google Scholar
  90. Theerman Paul H. and Parshall Karen H. (eds.), Experiencing Nature: Proceedings of a Conference in Honor of Allen G. Debus, Vol. 58, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1997.
    Zobacz w Google Scholar
  91. Van Till Howard, Partnership, w: Carlson (ed.), Science and Christianity…, s. 195–234.
    Zobacz w Google Scholar
  92. von Sydow Momme, Charles Darwin: a Christian Undermining Christianity?, w: Knight and Eddy (eds.), Science and Beliefs…, s. 141–156.
    Zobacz w Google Scholar
  93. Whewell William, Astronomy and General Physics Considered with Reference to Natural Theology. Treatise III, William Pickering, London 1833.
    Zobacz w Google Scholar
  94. Życiński Józef, Ułaskawianie natury, Wydawnictwo Znak, Kraków 1992.
    Zobacz w Google Scholar