Tom 11 (2014)
Artykuły

"Wzniosły jest pogląd, że Stwórca…" czyli łapówka Darwina dla chrześcijan

PDF
  • Grzegorz Malec

Opublikowane 21.05.2021 — zaktualizowane 24.02.2023

Wersje

Słowa kluczowe

  • Karol Darwin,
  • O powstawaniu gatunków,
  • samorództwo,
  • Stwórca,
  • teoria ewolucji
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Malec, Grzegorz. “‘Wzniosły Jest pogląd, że Stwórca…’ Czyli łapówka Darwina Dla chrześcijan”. 2021. Filozoficzne Aspekty Genezy , vol. 11, Feb. 2023, pp. 187-04, https://doi.org/10.53763/fag.2014.11.104.

Abstrakt

Pod koniec 1859 roku na półkach angielskich księgarni ukazała się najbardziej rewolucyjna książka w historii biologii. Jej autor, Karol Darwin, podważył pogląd o niezmienności gatunków i twierdził, że życie na Ziemi rozwija się pod wpływem procesów czysto przyrodniczych. Książka Darwina miała sześć wydań, do których wprowadzał on pewne zmiany. Jednym z najbardziej znanych przykładów jest przeformułowanie ostatniego stwierdzenia z pierwszego wydania O powstawaniu gatunków, do którego angielski przyrodnik dodał wzmiankę o Stwórcy. Choć w opinii niektórych komentatorów miało to świadczyć o akceptacji nadnaturalistycznego pochodzenia życia, to w rzeczywistości była to jedynie swoista zagrywka taktyczna Darwina w celu złagodzenia kontrowersyjnego wydźwięku książki, który mógł utrudnić przyjęcie teorii ewolucji drogą doboru naturalnego. Innym powodem, dla którego przyrodnik zdecydował się złagodzić wyraz swojej książki, mogła być chęć uspokojenia żony, jako że obawiała się ona o jego zbawienie i ich wspólny pobyt w raju.

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

  1. Darwin Charles and Wallace Alfred R., „On the Tendency of Species to form Varieties; and on the Perpetuation of Varieties and Species by Natural Means of Selectionˮ, Journal of the Proceedings of the Linnean Society of London 1858, vol. 3, no. 9, s. 45-62.
  2. Kutschera Ulrich, „A Comparative Analysis of the Darwin-Wallace Papers and the Development of the Concepts of Natural Selection”, Theory in Biosciences 2003, vol. 122, no. 4, s. 343-359.
  3. Moody J.W.T., „The Reading of the Darwin and Wallace Papers: An Historical «Non-Event»”, Journal of the Society for the Bibliography of Natural History 1971, vol. 5, no. 6, s. 474-476.
  4. Darwin Charles, On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life, John Murray, London 1859.
  5. Freeman Richard B., The Work of Charles Darwin. An Annotated Bibliographical Handlist, 2nd ed., Archon Books, Wm Dawson & Sons Ltd., Folkestone 1977.
  6. Bordalejo Barbara, „Introduction to the Online Variorum of Darwin’s Origin of Species”, http://tinyurl.com/p3e3gzv (18.05.2015).
  7. Darwin Karol, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Dzieła Wybrane, t. II, przeł. Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  8. Krąpiec Mieczysław, „Aspekty filozoficzne teorii ewolucji”, Znak 1960, nr 72 (6), s. 786.
  9. Radziwolski Zenon, Nauka i religia o pochodzeniu człowieka i powstaniu życia na Ziemi, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1979.
  10. Kuźnicki Leszek, „Postać i dzieło Karola Darwina w polskim piśmiennictwie 1882 roku”, Kosmos: Problemy Nauk Biologicznych 2009, t. 58, nr 3-4 (284-285), s. 287-295.
  11. Frost Ron, Religion Versus Science: Where Both Sides go Wrong in the Great Evolution Debate, O-books, Ropley 2011.
  12. Bocheński Józef, Zarys historii filozofii, Wydawnictwo Philed, Kraków 1993.
  13. Zięba Stanisław, „Darwin” w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1979, szp. 1030-1031.
  14. Komraus Andrzej, „Daty w kalendarzu (kwiecień — maj — czerwiec)”, Ewangelik 2007, nr 2, http://tiny.pl/z67z (05.05.2015).
  15. Hodge Charles, What Is Darwinism?, Baker Books, Grand Rapids 1995.
  16. Jodkowski Kazimierz, „Twarde jądro ewolucjonizmu”, Roczniki Filozoficzne 2003, t. 51, s. 77-117, http://tinyurl.com/ogqxbu3 (09.05.2015).
  17. Sedgwick Adam, „Objections to Mr. Darwin’s Theory of the Origin of Species”, The Spectator 7 April 1860.
  18. Ruse Michael (ed.), But Is It Science? The Philosophical Question in the Creation/Evolution Controversy, Prometheus Books, New York 1996.
  19. Hull David L. (ed.), Darwin and His Critics: The Reception of Darwin’s Theory of Evolution by the Scientific Community, The University of Chicago Press, Chicago — London 1973.
  20. Nardo Don (ed.), Charles Darwin, People Who Made History, Greenhaven Press, San Diego 2000.
  21. Ples Zdzisław, „Naukowa religia człekokształtnych”, Znaki Czasu 1999, nr 4, s. 11-13, przedruk w: Na Po-czątku… 1999, nr 7 (118), s. 194-206, http://tiny.pl/hw9rk (09.05.2015).
  22. Gingerich Owen, „Dare a Scientist Believe in Design?ˮ, w: John M. TEmpleton (ed.), Evidence of Purpose: Scientists Discover Creativity, The Continuum Publishing Company, New York 1994, s. 21-32.
  23. List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 29 marca 1863 roku, w: Francis Darwin (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin: Including an Autobiographical Chapter, vol. II, D. Appleton and Company, New York — London 1911, s. 202-203.
  24. Van Wyhe John, Dispelling the Darkness: Voyage in the Malay Archipelago and the Discovery of Evolution by Wallace and Darwin, World Scientific Publishing Co., Singapore — Hackensack — London 2013.
  25. Raby Peter, Alfred Russel Wallace: A Life, Princeton University Press, Princeton 2001.
  26. Orgel Leslie E., „Narodziny życia na Ziemi”, Świat Nauki 1994, nr 12 (40), s. 51-58.
  27. Jodkowski Kazimierz „Dlaczego ewolucjonizm prowadzi do ateizmu”, w: Józef Dębowski i Marek Hetmański (red.), Poznanie. Człowiek. Wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lu-blin 2000, s. 65-76, http://tinyurl.com/pvz7uhe (05.05.2015).
  28. List Karola Darwina do Alfreda R. Wallace’a z 22 sierpnia 1872 roku, w: Francis Darwin (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin: Including an Autobiographical Chapter, vol. II, D. Appleton and Company, New York — London 1911, s. 346-348.
  29. Jodkowski Kazimierz, „Naturalizm ewolucjonizmu a wiara religijna. Przypadek Darwina”, Przegląd Religioznawczy 1999, nr 1 (191), s. 17-34, http://tinyurl.com/pkqmfp9 (09.05.2015).
  30. Darwin Charles, „Notebook Eˮ, w: Paul H. Barrett, Peter J. Gautrey, Sandra Herbert, David Kohn, and Sydney Smith (eds.), Charles Darwin’s Notebooks: 1836-1844, Cornell University Press, New York 1987, s. 397-454.
  31. Farley John, „The Spontaneous Generation Controversy (1859-1880): British and German Reactions to the Problem of Abiogenesisˮ, Journal of the History of Biology 1972, vol. 5, no. 2, s. 285-319.
  32. Farley John, The Spontaneous Generation Controversy: from Descartes to Oparin, Johns Hopkins Univer-sity Press, Baltimore 1977.
  33. Peretó Juli, Bada Jeffrey L., and Lazcano Antonio, „Charles Darwin and the Origin of Lifeˮ, Origins of Life and Evolution of Biospheres 2009, vol. 39, no. 5, s. 395-406.
  34. Strick James E., Sparks of Life: Darwinism and the Victorian Debates over Spontaneous Generation, Harvard University Press, Cambridge 2000.
  35. Darwin Charles, „Notebook Cˮ, w: Paul H. BARRETT, Peter J. Gautrey, Sandra Herbert, David Kohn, and Sydney Smith (eds.), Charles Darwin’s Notebooks: 1836-1844, Cornell University Press, New York 1987, s. 239-328.
  36. List Karola Darwina do Charlesa Lyella z 18-19 lutego 1860 roku, w: Frederick Burkhardt, Janet Browne, Duncan M. Porter, and Marsha Richmond (eds.), The Correspondence of Charles Darwin: 1860, vol. 8, Cambridge University Press, Cambridge — New York — Melbourne 1993, s. 92-93.
  37. List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 10 czerwca 1855 roku, w: Karol DARWIN, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Połtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 127-128.
  38. List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 29 marca 1863 roku, w: Francis DARWIN (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin: Including an Autobiographical Chapter, vol. II, D. Appleton and Company, New York — London 1911, s. 203.
  39. List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 10 czerwca 1855 roku, w: Karol DARWIN, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Połtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 127.
  40. Reddington Kenneth G., Following the Truth, Wherever It Leads: An Investigation of What Is Reality (and How It Affects Our Lives), Wipf and Stock Publishers, Eugene 2015.
  41. Darwin Karol, Zmienność zwierząt i roślin w stanie udomowienia. Dzieła Wybrane, t. III, cz. 1, przeł. Kazimierz Brończyk, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  42. Wallace Alfred Russel, „On the Law Which Has Regulated the Introduction of New Species”, The Annals and Magazine of Natural History, Including Zoology, Botany, and Geology (Second Series) 1855, vol. XVI, s. 184-196.
  43. Marchant James, Alfred Russel Wallace: Letters and Reminiscences, vol. I, Cassell and Company, London — New York — Toronto — Melbourne 1916.
  44. Gould Stephen Jay, „Dobór naturalny a ludzki umysł”, w: Stephen Jay Gould, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 229-241.
  45. Ryszkiewicz Marcin, Alfred Russell Wallace. W cieniu Darwina, Biblioteka Klasyków Nauki, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
  46. Kilian Krzysztof J., Poglądy filozoficzne Paula K. Feyerabenda. Cz. 1: Program metodologiczny, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2014.
  47. Darwin Karol, Podróż na okręcie Beagle, przeł. K.W. Szarski, Książka i Wiedza, Warszawa 1951.
  48. Bylica Piotr, „Darwin o celowości w przyrodzie”, Kwartalnik Historii nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3-4, s. 259-273.
  49. Bylica Piotr, „Darwinizm i koncepcja wieloświata a religijne wyjaśnienie racjonalnego porządku i poznawalności przyrody”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2012, nr 3 (193), s. 185-204.
  50. Sagan Dariusz, Spór o nieredukowalną złożoność układów biochemicznych, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 5, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008.
  51. Sagan Dariusz, „Teleologiczne wyjaśnienie nieredukowalnej złożoności układów biochemicznychˮ, Roczniki Filozoficzne 2006, t. LIV, nr 1, s. 139-160.
  52. Sagan Dariusz, „Teoria inteligentnego projektu a naukowa debata nad pochodzeniemˮ, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu — nowe rozumienie naukowości?, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 2, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, s. 79-122.
  53. Sagan Dariusz, „Filtr eksplanacyjny: wykrywanie inteligentnego projektu na gruncie nauk przyrodniczychˮ, Roczniki Filozoficzne 2009, t. LVII, nr 1, s. 157-193.
  54. Sagan Dariusz, „Problem religijnego charakteru teorii inteligentnego projektuˮ, Studia Philosophica Wratislaviensia 2011, vol. VI, fasc. 4, s. 55-74.
  55. Sagan Dariusz, „Zdolność przewidywania jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projektˮ, Zagadnienia Naukoznawstwa 2012, nr 4 (194), s. 269-286.
  56. Sagan Dariusz, „Teoria inteligentnego projektu a ewolucjonizmˮ, Kwartalnik Filozoficzny 2013, t. XLI, z. 2, s. 75-96.
  57. Sagan Dariusz, „Wspólnota pochodzenia jako argument w sporze darwinizm-teoria inteligentnego projektuˮ, Diametros 2013, nr 37, s. 127-145.
  58. Sagan Dariusz, „Zarzut nietestowalności teorii inteligentnego projektuˮ, Studia Philosophica Wratislaviensia 2013, vol. VIII, fasc. 3, s. 43-59.
  59. Sagan Dariusz, „O programie badawczym teorii inteligentnego projektuˮ, Filozoficzne Aspekty Genezy 2013, t. 10, s. 73-108.
  60. Sagan Dariusz, „Spór o użyteczność teorii inteligentnego projektu dla naukiˮ, Kultura i Edukacja 2013, nr 3 (96), s. 28-49.
  61. Sagan Dariusz, „Wnioskowanie o projekcie a warunek niezależnej wiedzy o projektancieˮ, Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria 2014, nr 2 (90), s. 153-171.
  62. Sagan Dariusz, „Wnioskowanie do najlepszego wyjaśnienia jako metodologiczna podstawa teorii inteligentnego projektuˮ, Zagadnienia Naukoznawstwa 2014, nr 1 (199), s. 41-59.
  63. Jodkowski Kazimierz, „Poglądy teologiczne Darwinaˮ, w: Damian LESZCZYŃSKI (red.), Ewolucja, filozofia, religia, Lectiones & Acroases Philosophicae 2010, vol. III, s. 59-84.
  64. Skowron Stanisław, Narodziny wielkiej teorii, Wiedza Powszechna, Warszawa 1965.
  65. Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wyd. UMCS, Lublin 1998.
  66. Darwin Karol, O pochodzeniu człowieka. Dzieła wybrane, t. IV, przeł. Stanisław Panek, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  67. Darwin Karol, Dobór płciowy. Dzieła wybrane, t. V, przeł. Krystyna Zaćwilichowska, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  68. Dennett Daniel C., Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life, Simon & Schuster, New York 1996.
  69. Bylica Piotr, „Wpływ teizmu chrześcijańskiego na rozumienie nauki oraz relacji miedzy sferą przyrodniczą i nadprzyrodzoną w okresie rewolucji naukowej XVI-XVII w. a teza o wrodzonym konflikcie między nauką i religią”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2013, R. 58, nr 1, s. 73-90.
  70. Keynes Randal, Darwin, His Daughter, and Human Evolution, Riverhead Books, New York 2002.
  71. Himmelfarb Gertrude, Darwin and the Darwinian Revolution, W.W. Norton & Company, Inc., New York 1959.
  72. Browne Janet, Darwin o powstawaniu gatunków. Biografia, przeł. Piotr Jastrzębiec, Warszawskie Wy-dawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2008.
  73. Healey Edna, Emma Darwin: The Inspirational Wife of a Genius, Headline Book Publishing, London 2001.
  74. Burkhardt Frederick and SMITH Sydney (eds.), The Correspondence of Charles Darwin: 1837-1843, vol. II, Cambridge University Press, Cambridge 1986.
  75. Litchfield Henrietta (ed.), Emma Darwin: A Century of Family Letters, vol. II, D. Appleton and Company, New York 1915.
  76. Jodkowski Kazimierz, Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 1, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007.
  77. Jodkowski Kazimierz, „Darwin i konserwatyzm”, Na Początku… 2001, nr 7-8 (144-145), s. 237-251, http://tiny.pl/hwwr6 (04.04.2015).
  78. Jarosz Tomasz, „Darwin i konserwatyzm”, Na Początku… 2001, nr 7-8 (144-145), s. 232-237.
  79. Price Bill, Charles Darwin: Origins and Arguments, Pocket Essentials, Harpenden 2008.
  80. Armstrong Patrick H., Darwin’s Luck: Chance and Fortune in the Life and Work of Charles Darwin, Continuum, London — New York 2009.
  81. Bowler Peter J., Monkey Trials and Gorilla Sermons: Evolution and Christianity from Darwin to Intelli-gent Design, Harvard University Press, Cambridge — London 2007.
  82. Brooke John H., „Darwin and Victorian Christianityˮ, w: Jonathan HODGE and Gregory RADICK (eds.) The Cambridge Companion to Darwin, Cambridge University Press, Cambridge — New York 2003, s. 200.
  83. Brooke John H., „Origin of Conflictˮ, Christian History, no. 107 s. 4-8.
  84. Clements Jonathan, Darwin’s Notebook: The Life, Times and Discoveries of Charles Robert Darwin, Quid Publishing, Stroud 2009.
  85. Dao Christine, „Charles Darwin: The Man Behind the Monkeyˮ, Acts & Facts 2009, vol. 38, no. 2, s. 13.
  86. Desmond Adrian, Moore James, and Browne Janet, Charles Darwin, Oxford University Press, Oxford 2007.
  87. Eldredge Niles, Darwin: Discovering The Tree of Life, W.W. Norton & Company, New York — London 2005.
  88. Forbes Scott, A Natural History of Families, Princeton University Press, Princeton 2005.
  89. Frame Tom, Evolution in the Antipodes: Charles Darwin and Australia, University of New South Wales Press Ltd., Sydney 2009.
  90. Gopnik Adam, Angels and Ages: A Short Book about Darwin, Lincoln and Modern Life, Knopf Doubleday Publishing Group, London 2009.
  91. Johnson Paul, Darwin: Portrait of a Genius, Penguin Books Ltd., New York — London 2012.
  92. Kotre John N., The View from the Border: Why Catholics Leave the Church and Why They Stay, Aldine Transaction, Piscataway Township 2009.
  93. Latham Antony, The Naked Emperor: Darwinism Exposed, Janus Publishing Company, London 2005.
  94. Moore James R., „Of Love and Death: Why Darwin «Gave Up Christianity»”, w: James R. MOORE (ed.), History, Humanity and Evolution: Essays for John C. Greene, Cambridge University Press, Cambridge — New York 1989, s. 195-230.
  95. Nelson Richard W., Darwin, Then and Now: The Most Amazing Story in the History of Science, iUniverse, Bloomington 2009.
  96. Ruse Michael, Darwin and Design: Does Evolution Have a Purpose?, Harvard University Press, Cambridge — London 2003.
  97. Spencer Nick, Darwin and God, SPCK, London 2009.
  98. Wiker Benjamin, The Darwin Myth: The Life and Lies of Charles Darwin, Regnery Publishing, Washington 2009.
  99. Windchy Eugene G., The End of Darwinism: And How a Flawed and Disastrous Theory Was Stolen and Sold, Xlibris, Bloomington 2009.
  100. Witham Larry A., Where Darwin Meets the Bible: Creationists and Evolutionists in America, Oxford Uni-versity Press, Oxford — New York 2002.
  101. Dawkins Richard, Kapłan diabła: opowieści o nadziei, kłamstwie, nauce i miłości, przeł. Michał Lipa, Wy-dawnictwo HELION, Gliwice 2014.
  102. Henry C.F.H., „Science and Religionˮ, w: C.F.H. Henry (ed.), Contemporary Evangelical Thought: A Survey, Baker Book House, Grand Rapids 1968, s. 253.
  103. Pajewski Mieczysław, „Ateizm Darwinaˮ, Duch Czasów 2005, nr 2, s. 16-17, http://tinyurl.com/p2ufkms (18.05.2015).
  104. Dobzhansky Theodosius, „Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolutionˮ, The American Biology Teacher 1973, vol. 35, no. 3, 125-129.