Tom 19 Nr 2 (2022)
Przekłady

Rola teologii w książce Karola Darwina "O powstawaniu gatunków"

PDF
Stephen Dilley
St. Edward’s University

Opublikowane 16.12.2022 — zaktualizowane 21.12.2022

Wersje

Słowa kluczowe

  • O powstawaniu gatunków,
  • Karol Darwin,
  • teologia pozytywna,
  • Bóg,
  • teologia negatywna

Prawa autorskie (c) 2022 Filozoficzne Aspekty Genezy

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Dilley, Stephen. “Rola Teologii W książce Karola Darwina ‘O Powstawaniu gatunków’”. 2022. Filozoficzne Aspekty Genezy , translated byGrzegorz Malec, vol. 19, no. 2, Dec. 2022, pp. 87-140, https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.2.208.

Abstrakt

Przedmiotem niniejszego artykułu jest trójstopniowa analiza pozytywnego (positiva) użycia teologii przez Karola Darwina w pierwszym wydaniu O powstawaniu gatunków. Po pierwsze, skupię się na występującym w tym dziele języku teologicznym, który przejawia się we fragmentach dotyczących pojmowalności Boga, Jego uczciwości, sposobów stwarzania, związku między Nim a prawami przyrody i tego, że nie odpowiada On za istniejące w przyrodzie cierpienia. Twierdzę, że Darwin użył teologii pozytywnej, aby uzasadnić teorię dziedziczenia z modyfikacjami (oraz nadać jej kształt) i podważyć ideę specjalnego stworzenia. Po drugie, przedstawię krytyczną analizę tej teologii, biorąc za podstawę późniejsze przemyślenia Darwina, aby pokazać, że z epistemicznego punktu widzenia w teologii pozytywnej obecnej w O powstawaniu gatunków można dostrzec różne wewnętrzne napięcia. Po trzecie, skupię się na względnym epistemicznym znaczeniu teologii pozytywnej dla argumentacji przedstawionej w dziele Darwina. Wszystko wskazuje na to, że ta teologia odgrywała służebną i pomocniczą rolę dla naukowych poglądów angielskiego przyrodnika.

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

  1. Ayala Francisco J., Darwin and Intelligent Design, Facets Series, Fortress Press, Minneapolis 2006.
  2. Babbage Charles, The Ninth Bridgewater Treatise, 2nd ed., John Murray, London 1838.
  3. Bacon Francis, A Confession of Faith, w: Spedding, Ellis and Heath (eds.), The Works of Francis Bacon…, s. 219–226.
  4. Barbour Ian, When Science Meets Religion: Enemies, Strangers, or Partners?, HarperCollins, New York 2000.
  5. Barrett Paul H., Gautrey Peter J., Herbert Sandra, Kohn David, and Smith Sydney (eds.), Charles Darwin’s Notebooks, 1836-1844: Geology, Transmutation of Species, Metaphysical Enquiries, Cornell University Press, Ithaca — New York 1987.
  6. Brooke John Hedley, Laws Impressed On Matter by the Creator?, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 256–274.
  7. Brooke John Hedley, Religious Belief and the Content of the Sciences, Osiris 2001, Vol. 16, No. 1, s. 3–28, https://doi.org/10.1086/649336.
  8. Brooke John Hedley, Science and Religion: Some Historical Perspective, The Cambridge History of Science Series, Cambridge University Press, New York 1991.
  9. Brooke John Hedley, The Relations Between Darwin’s Science and His Religion, w: Durant (ed.), Darwinism and Divinity…, s. 40–75.
  10. Browne Janet, Charles Darwin: Voyaging, Knopf, New York 1995.
  11. Bylica Piotr, Darwin o celowości w przyrodzie, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3–4, s. 259–273.
  12. Campbell John Angus, Why Was Darwin Believed? Configurations 2003, Vol. 11, No. 2, s. 203–237, https://doi.org/10.1353/con.2004.0016.
  13. Carlson Richard (ed.), Science and Christianity: Four Views, InterVarsity Press, Downers Grove 2000.
  14. Churchland Patricia S., Epistemology in the Age of Neuroscience, Journal of Philosophy 1987, Vol. 84, No. 10, s. 544–553, https://doi.org/10.5840/jphil1987841026.
  15. Collins Francis S., Język Boga. Kod życia — nauka potwierdza wiarę, przeł. Małgorzata Yamazaki, Świat Książki, Warszawa 2008.
  16. Cornell John, God’s Magnificent Law: The Bad Influence of Theistic Metaphysics on Darwin’s Estimation of Natural Selection, Journal of the History of Biology 1987, Vol. 20, No. 2, s. 381–412, https://doi.org/10.1007/BF00139461.
  17. Cornell John, Newton of the Grassblade? Darwin and the Problem of Organic Teleology, Isis 1986, Vol. 77, No. 3, s. 405–421, https://doi.org/10.1086/354203.
  18. Cosans Chris, Was Darwin a Creationist?, Perspectives in Biology and Medicine 2005, Vol. 48, No. 3, s. 362–371, https://doi.org/10.1353/pbm.2005.0071.
  19. Coyne Jerry A., Ewolucja jest faktem, przeł. Marcin Ryszkiewicz, Wiesław Studencki, Na Ścieżkach Nauki, Prószyński i S-ka, Warszawa 2009.
  20. Darwin Charles, On the Origin of Species, Oxford World’s Classics, Oxford University Press, Oxford — New York 2008.
  21. Darwin Charles, The Essay of 1842ˮ, w: Darwin (ed.), The Foundations of the Origin of Species…, s. 1–53.
  22. Darwin Charles, The Essay of 1844, w: Darwin (ed.), The Foundations of the Origin of Species…, s. 57–255.
  23. Darwin Francis (ed.), The Foundations of the Origin of Species: Two Essays Written in 1842 and 1844, Cambridge University Press, Cambridge 1909.
  24. Darwin Francis (ed.), The Life and Letters of Charles Darwin, Vol. 3, John Murray, London 1887.
  25. Darwin Francis and Seward A.C. (eds.), More Letters of Charles Darwin: A Record of His Work in a Series of Hitherto Unpublished Letters, Vol. 1, John Murray, London 1903.
  26. Darwin Karol, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Połtowicz, S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960.
  27. Darwin Karol, O pochodzeniu człowieka, Dzieła wybrane, t. IV, przeł. Stanisław Panek, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  28. Darwin Karol, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymywaniu się doskonalszych ras w walce o byt, tekst polski na podstawie przekładu Szymona Dicksteina i Józefa Nusbauma opracowały Joanna Popiołek i Małgorzata Yamazaki, Biblioteka Klasyków Nauki, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
  29. Dawkins Richard, Kapłan diabła. Opowieści o nadziei, kłamstwie, nauce i miłości, przeł. Michał Lipa, Helion, Gliwice 2014.
  30. Dawkins Richard, Ślepy zegarmistrz, czyli jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, przeł. Antoni Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
  31. de Beer Gavin (ed.), Darwin’s Notebooks on Transmutation of Species. Part I. First Notebook [B] (July 1837–February 1838), Bulletin of the British Museum (Natural History) 1960, Historical Series, Vol. 2, No. 2, s. 23–73.
  32. de Beer Gavin (ed.), Darwin’s Notebooks on Transmutation of Species. Part II. Second Notebook [C] (February to July 1838), Bulletin of the British Museum (Natural History) 1960, Historical Series, Vol. 2, No. 3, s. 75–118.
  33. de Beer Gavin (ed.), Darwin’s Notebooks on Transmutation of Species. Part III. Third Notebook [D] (July 15 to October 2nd 1838), Bulletin of the British Museum (Natural History) 1960, Historical Series, Vol. 2, No. 4, s. 119–150.
  34. Dear Peter, The Intelligibility of Nature: How Science Makes Sense of the World, University of Chicago Press, Chicago 2006.
  35. Depew David, The Rhetoric of the Origin of Species, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 237–255.
  36. Durant John (ed.), Darwinism and Divinity: Essays on Evolution and Religious Belief, Oxford University Press, New York 1985.
  37. England Richard, Natural Selection, Teleology, and the Logos: From Darwin to the Oxford Neo-Darwinists, 1859-1909, Osiris 2001, Vol. 16, No. 1, s. 270–287, https://doi.org/10.1086/649348.
  38. Futuyma Douglas J., Science on Trial: The Case for Evolution, Sinauer Associates, Sunderland 1995.
  39. Gillespie Neal C., Charles Darwin and the Problem of Creation, University of Chicago Press, Chicago 1979.
  40. Gosse Philip H., Omphalos: An Attempt to Untie the Geological Knot, John Van Voorst, London 1857.
  41. Gould Stephen Jay, The Panda’s Thumb: More Reflections in Natural History, W.W. Norton & Co., New York 1992.
  42. Haught John, Deeper than Darwin: The Prospect for Religion in the Age ff Evolution, Westview Press, Boulder 2004.
  43. Herschel John, A Preliminary Discourse on the Study of Natural Philosophy, Longman, Rees, Orme, Brown, & Green, London 1840.
  44. Hodge Jonathan and Radick Gregory (eds.), The Cambridge Companion to Darwin, Cambridge University Press, New York 2003.
  45. Hume David, Badania dotyczące rozumu ludzkiego, przeł. Jan Łukasiewicz, Kazimierz Twardowski, Ediciones Altaya & De Agostini, Warszawa 2001.
  46. Kitcher Philip, Abusing Science: The Case Against Creationism, MIT Press, Cambridge 1982.
  47. Knight David M. and Eddy Matthew D. (eds.), Science and Beliefs: From Natural Philosophy to Natural Science, 1700–1900, Ashgate, Burlington 2005.
  48. Kohn David, Darwin’s Ambiguity: The Secularization of Biological Meaning, The British Journal for the History of Science 1989, Vol. 22, No. 2, s. 215–239, https://doi.org/10.1017/S0007087400026005.
  49. Kuhn Thomas S., Struktura rewolucji naukowych, przeł. Helena Ostromęcka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968.
  50. Lindberg David C. and Numbers Ronald L. (eds.), When Science and Christianity Meet, University of Chicago Press, Chicago 2003.
  51. List Karola Darwina do Asy Graya z 22 maja 1860 roku w: Darwin, Autobiografia…, s. 216–217.
  52. List Karola Darwina do Heinricha Georga Bronna z 5 października 1860 roku w: Darwin, Autobiografia…, s. 236–237.
  53. List Karola Darwina do Johna Lubbocka z 22 listopada 1859 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, https://tiny.pl/w95v4 [09.10.2022].
  54. List Karola Darwina do Josepha D. Hookera z 12 lipca 1870 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, https://tiny.pl/w7vtr [09.10.2022].
  55. List Karola Darwina do pani Boole z 14 grudnia 1866 roku w: Darwin, Autobiografia…, s. 293.
  56. List Karola Darwina do Williama Darwina Foxa z 29 kwietnia 1851 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, http://tiny.pl/qf24l [09.10.2022].
  57. List Williama Henry’ego Harveya do Karola Darwina z 24 sierpnia 1860 roku, Darwin Correspondence Project, University of Cambridge, https://tiny.pl/w7vsw [09.10.2022].
  58. Livingston James C., Frank Burch Brown, The Evolution of Darwin’s Religious Views [book review], Journal of the American Academy of Religion 1987, Vol. LV, No. 4, s. 818–819, https://doi.org/10.1093/jaarel/LV.4.818-b.
  59. Livingstone David, Re-placing Darwinism and Christianity, w: Lindberg and Numbers (eds.), When Science and Christianity Meet…, s. 183–202.
  60. Lustig Abigail J., Darwin’s Difficulties, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 109–128.
  61. Lustig Abigail J., Natural Atheology, w: Lustig, Richards and Ruse (eds.), Darwinian Heresies…, s. 69–83.
  62. Lustig Abigail J., Richards Robert J., and Ruse Michael (eds.), Darwinian Heresies, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
  63. Malec Grzegorz, Kiedy Darwin stracił wiarę w Boga?, Diametros 2016, nr 48, s. 38–54, https://doi.org/10.13153/diam.48.2016.890.
  64. Malthus Thomas, Prawo ludności, przeł. K. Stein, Biblioteka Wyższej Szkoły Handlowej, Nakład Gebethnera i Wolffa, Warszawa — Kraków — Lublin — Łódź — Poznań — Wilno — Zakopane 1925.
  65. Miller Kenneth, Finding Darwin’s God: A Scientist’s Search for Common Ground Between God and Evolution, HarperCollins, New York 1999.
  66. Moore James R., Charles Darwin and the Problem of Creation (book review), The British Journal for the History of Science 1981, Vol. 14, No. 2, s. 189–200, https://doi.org/10.1017/S0007087400018537.
  67. Moore James R., The Post-Darwinian Controversies: A Study of the Protestant Struggle to Come to Terms with Darwin in Great Britain and America, 1870-1900, Cambridge University Press, Cambridge 1979.
  68. Nelson Paul, The Role of Theology in Current Evolutionary Reasoning, Biology and Philosophy 1996, Vol. 11, s. 493–517, https://doi.org/10.1007/BF00138329.
  69. Numbers Ronald L., Darwinism Comes to America, Harvard University Press, Cambridge 1998.
  70. Numbers Ronald L., Science Without God: Natural Laws and Christian Beliefs, w: Lindberg and Numbers (eds.), When Science and Christianity Meet…, s. 265–286.
  71. Ospovat Dov, Darwin’s Theology, Science 1980, Vol. 207, No. 4430, s. 520, https://doi.org/10.1126/science.207.4430.520.
  72. Ospovat Dov, God and Natural Selection: The Darwinian Idea of Design, Journal of the History of Biology 1980, Vol. 13, No. 2, s. 169–194, https://doi.org/10.1007/BF00125743.
  73. Ospovat Dov, The Development of Darwin’s Theory: Natural History, Natural Theology, and Natural Selection, 1838–1859, Cambridge University Press, Cambridge 1981.
  74. Owen Richard, On the Nature of Limbs: A Discourse, University of Chicago Press, Chicago 2007 (pierwsze wydanie: John Van Voorst, London 1849).
  75. Paley William, A View of the Evidences of Christianity: In Three Parts, R. Faulder, London 1794.
  76. Paley William, Natural Theology; or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity; Collected from the Appearances of Nature, 12th ed., J. Faulder, London 1809 (pierwsze wydanie: R. Faulder, London 1802).
  77. Peacocke Arthur, Welcoming the «Disguised Friend» — Darwinism and Divinity, w: Pennock (ed.), Intelligent Design Creationism and Its Critics…, s. 471–486.
  78. Pennock Robert (ed.), Intelligent Design Creationism and Its Critics: Philosophical, Theological, and Scientific Perspectives, MIT Press, Cambridge 2002.
  79. Pond Jean, Independence, w: Carlson (ed.), Science and Christianity…, s. 67–104.
  80. Richards Robert J., Darwin’s Theory of Natural Selection and Its Moral Purpose, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 47–66.
  81. Richards Robert J., Theological Foundations of Darwin’s Theory of Evolution, w: Theerman and Parshall (eds.), Experiencing Nature…, s. 61–79.
  82. Richards Robert and Ruse Michael (eds.), The Cambridge Companion to the Origin of Species, Cambridge University Press, New York 2009.
  83. Roizen Ron, The Rejection of «Omphalos»: A Note on Shifts in the Intellectual Hierarchy of Mid-Nineteenth Century Britain, Journal for the Scientific Study of Religion 1982, Vol. 21, No. 4, s. 365–369.
  84. Ruse Michael, Belief in God in a Darwinian Age, w: Hodge and Radick (eds.), The Cambridge Companion to Darwin…, s. 368–392.
  85. Ruse Michael, The Darwinian Revolution: Science Red in Tooth and Claw, 2nd ed., University of Chicago Press, Chicago 1999.
  86. Ruse Michael, The Origin of the Origin, w: Richards and Ruse (eds.), The Cambridge Companion to the Origin…, s. 1–13.
  87. Shermer Michael, Why Darwin Matters: The Case Against Intelligent Design, Times Books, New York 2006.
  88. Sober Elliott, Philosophy of Biology, 2nd ed., Westview Press, Boulder 2000.
  89. Spedding James, Ellis Robert Leslie, and Heath Douglas Denon (eds.), The Works of Francis Bacon, Vol. 7, Longmans and Co., London 1892.
  90. Theerman Paul H. and Parshall Karen H. (eds.), Experiencing Nature: Proceedings of a Conference in Honor of Allen G. Debus, Vol. 58, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 1997.
  91. Van Till Howard, Partnership, w: Carlson (ed.), Science and Christianity…, s. 195–234.
  92. von Sydow Momme, Charles Darwin: a Christian Undermining Christianity?, w: Knight and Eddy (eds.), Science and Beliefs…, s. 141–156.
  93. Whewell William, Astronomy and General Physics Considered with Reference to Natural Theology. Treatise III, William Pickering, London 1833.
  94. Życiński Józef, Ułaskawianie natury, Wydawnictwo Znak, Kraków 1992.