Tom 9 (2012)
Artykuły

Naturalizm metodologiczny w sporze ewolucjonizmu z kreacjonizmem w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda

PDF
  • Grzegorz Malec
DOI: https://doi.org/10.53763/fag.2012.9.70

Opublikowane 21.05.2021 — zaktualizowane 24.02.2023

Wersje

Słowa kluczowe

  • teoria ewolucji,
  • Paul K. Feyerabend,
  • kreacjonizm,
  • naturalizm metodologiczny,
  • anarchizm metodologiczny

Jak cytować

Malec G., Naturalizm metodologiczny w sporze ewolucjonizmu z kreacjonizmem w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda, Filozoficzne Aspekty Genezy, 2023, t. 9, s. 131-154, https://doi.org/10.53763/fag.2012.9.70
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem trwa od dawna. Podstawą tego sporu jest różne rozumienie nauki wśród ewolucjonistów i kreacjonistów. Dla tych pierwszych nauka jest przedsięwzięciem naturalistycznym. Twierdzenia, które wychodzą poza wyjaśnienia naturalistyczne, traktowane są jako nienaukowe. Na tej podstawie argumentuje się, że kreacjonizm nie może uzyskać statusu pełnoprawnej teorii naukowej. Pogląd taki jest popularny wśród naukowców, ale nie wśród niektórych filozofów nauki. Jednym z nich był Paul K. Feyerabend, który argumentował na rzecz anarchizmu metodologicznego - poglądu, że rozwój w nauce jest możliwy tylko w przypadku zniesienia rozmaitych ograniczeń metodologicznych. Kreacjonizm, w tym ujęciu, zyskuje miano teorii alternatywnej. Teorii, która dostarcza zewnętrznych standardów krytyki i która nie powinna być a priori skreślana na podstawie założeń metodologicznych.

PDF

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Feyerabend Paul K., Przeciw metodzie, przeł. Stefan Wiertlewski, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1996.
    Zobacz w Google Scholar
  2. Jodkowski Kazimierz, Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 1, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, s. 157-173, http://tiny.pl/kwx7 (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  3. Papineau David, „Naturalism”, Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://tiny.pl/hkf1r (09.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  4. Laertios Diogenes, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, przeł. Irena Krońska, Kazimierz Leśniak, Witold Olszewski i Bogdan Kupis, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
    Zobacz w Google Scholar
  5. Życiński Józef, Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Prace Wydziału Filozoficznego 89, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2002.
    Zobacz w Google Scholar
  6. Breś Jerzy, Naturalizm metodologiczny a koncepcja immanencji Boga w przyrodzie, Wydawnictwo KUL, Lublin 2007.
    Zobacz w Google Scholar
  7. Carhart Richard, „Kontrowersja naukowa dotycząca koncepcji inteligentnego projektu (Czy koncepcja «inteligentnego projektu» w przyrodzie ma wartość naukową?)”, referat przedstawiony w ramach konferencji Chrześcijańskiego Forum Pracowników Nauki „Nauka-Etyka-Wiara” w Rogowie, 18-21 X 2007, s. 1-12, http://tiny.pl/h4z1p (04.09.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  8. Smoot George i Davidson Keay, Narodziny galaktyk, przeł. Piotr Amsterdamski, Nauka u Progu Trzeciego Tysiąclecia, Wydawnictwo CiS, Warszawa 1996.
    Zobacz w Google Scholar
  9. Newton Isaac, „Four Letters from Sir Isaac Newton to Doctor Bentley”, London 1756, list 1.
    Zobacz w Google Scholar
  10. McMullin Ernan, Ewolucja i stworzenie, przeł. Jacek Rodzeń, Ośrodek Badań Interdyscyplinarnych przy Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków 1993.
    Zobacz w Google Scholar
  11. Sady Wojciech, O naturze badań naukowych, http://tiny.pl/h4zpg (04.09.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  12. Kartezjusz, Rozprawa o metodzie właściwego kierowania rozumem i poszukiwania prawdy w naukach, przeł. Tadeusz Boy-Żeleński, Wielkie Dzieła Filozoficzne, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
    Zobacz w Google Scholar
  13. Kartezjusz, Zasady filozofii, przeł. Izydora Dąbska, Biblioteka Klasyków Filozofii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.
    Zobacz w Google Scholar
  14. Bylica Piotr, „Darwin o celowości w przyrodzie”, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2008, R. 53, nr 3-4, s. 259-273, http://tiny.pl/hkdq7 (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  15. Jodkowski Kazimierz, „Konflikt nauka-religia a teoria inteligentnego projektu”, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Teoria inteligentnego projektu — nowe rozumienie naukowości?, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 2, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, s. 145-180, http://tiny.pl/hkdqr (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  16. Darwin Karol, Podróż na okręcie Beagle, przeł. Kazimierz W. Szarski, Książka i Wiedza, Warszawa 1951.
    Zobacz w Google Scholar
  17. List Karola Darwina do Charlesa Lyella z 11 października 1859 roku, w: Karol Darwin, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Półtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 187-193.
    Zobacz w Google Scholar
  18. List Karola Darwina do Charlesa Lyella z 20 października 1859 roku, w: Karol Darwin, Autobiografia i wybór listów. Dzieła wybrane, t. VIII, przeł. A. Iwanowska, A. Krasicka, J. Półtowicz i S. Skowron, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1960, s. 193-194.
    Zobacz w Google Scholar
  19. Ayala Francisco J., „Darwin’s Evolution”, w: John H. Campbell and William J. Schopf (eds.), Creative Evolution?!, Jones and Arlett, Boston 1994.
    Zobacz w Google Scholar
  20. Ostrowski Michał „Kambryjska eksplozja życia: Biologiczny Big Bang”, Na Początku… 2005, nr 1-2, s. 2-44.
    Zobacz w Google Scholar
  21. Dawkins Richard, Ślepy zegarmistrz, czyli jak ewolucja dowodzi, że świat nie został zaplanowany, przeł. Antoni Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.
    Zobacz w Google Scholar
  22. Jodkowski Kazimierz, „Darwinowska teoria ewolucji jako teoria filozoficzna”, w: Stefan Konstańczak i Tomasz Turowski (red.), Filozofia jako mądrość bycia, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009, s. 17-23, http://tiny.pl/hkdqd (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  23. Darwin Karol, Notebook C, s. 166, http://tiny.pl/hrh24 (24.02.2011).
    Zobacz w Google Scholar
  24. Gould Jay Stephen, „Dobór naturalny a ludzki umysł”, w: Stephen Jay Gould, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 229-241.
    Zobacz w Google Scholar
  25. Ruse Michael, „Creation Science is Not Science”, Science, Technology & Human Values 1982, vol. 7, no. 40, s. 72-80.
    Zobacz w Google Scholar
  26. Meyer Stephen C., „Demarkacja nauki i religii”, przeł. Joanna Popek, Filozoficzne Aspekty Genezy 2009/2010, t. 6/7, s. 177-196, http://tiny.pl/hkdqn (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  27. Ruse Michael, „Response to the Commentary: Pro Judice”, Science, Technology & Human Values 1982, vol. 7, no. 41, s. 19-23.
    Zobacz w Google Scholar
  28. Bańbura Jerzy, „Niebezpieczeństwa kreacjonizmu”, Kosmos 2009, t. 58, nr 3-4 (284-285), s. 595-602, http://tiny.pl/hkdqk (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  29. Dawkins Richard, „Attention Governor Perry: Evolution Is a Fact”, The Washington Post 23 August 2011, http://tiny.pl/hn5mm (26.10.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  30. Asimov Isaak, Bóg, czarne dziury i zielone ludziki. Zapiski błądzącego umysłu, przeł. Marek Przygocki, Nauka, Pseudonauka, Szarlataneria, Pandora, Łódź 1994.
    Zobacz w Google Scholar
  31. de Vries Paul, „Naturalizm w naukach przyrodniczych. Perspektywa chrześcijańska”, przeł. Radosław Plato, Filozoficzne Aspekty Genezy 2011, t. 8, s. 121-135, http://tiny.pl/hkdq8 (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  32. Kunicki-Goldfinger Władysław J.H., Znikąd donikąd, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993.
    Zobacz w Google Scholar
  33. Paturi Felix R., Ewolucja czy konstrukcja, przeł. Bożena Witkowska, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984.
    Zobacz w Google Scholar
  34. Hoffman Antoni, Wokół ewolucji, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
    Zobacz w Google Scholar
  35. Lewontin Richard, „Billions and Billions of Demons. The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark”, New York Review of Books 9 January1997, http://tiny.pl/hkwx2 (31.10.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  36. Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, http://tiny.pl/hx8g3 (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  37. Jodkowski Kazimierz, „Twarde jądro ewolucjonizmu”, Roczniki Filozoficzne 2003, t. 51, z. 3, s. 77-117, http://tiny.pl/bppk (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  38. Jodkowski Kazimierz, „W poszukiwaniu twardego jądra ewolucjonizmu”, Filozofia Nauki 2001, nr 2 (34), s. 7-18, http://tiny.pl/k92p (06.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  39. Bylica Piotr, „Bóg luk a granice nauki”, referat wygłoszony na III Filozoficznym Forum Młodych, Lublin 2004, s. 1-12, http://tiny.pl/hdqgd (24.02.2011).
    Zobacz w Google Scholar
  40. Eldredge Niles, The Monkey Business: A Scientist Looks at Creationism, Washington Square Press, New York 1982.
    Zobacz w Google Scholar
  41. Schafersman Steven D., „Naturalism Is Today an Essential Part of Science”, Conference on Naturalism, Theism and the Scientific Enterprise, http://tiny.pl/hnfqx (10.10.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  42. Laudan Larry, „Science at the Bar — Causes for Concern”, Science, Technology & Human Values 1982, vol. 7, no. 41, s. 16-19.
    Zobacz w Google Scholar
  43. Gould Stephen Jay, „SETI i mądrość Caseya Stengla”, w: Stephen Jay Gould, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 321-333.
    Zobacz w Google Scholar
  44. Feyerabend Paul K., „Jak być dobrym empirystą? Wezwanie do tolerancji w kwestiach epistemologicznych”, w: Paul K. Feyerabend, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 23-61.
    Zobacz w Google Scholar
  45. Dawkins Richard, „The Necessity of Darwinism”, New Scientist 1982, vol. 94, s. 130.
    Zobacz w Google Scholar
  46. Feyerabend Paul K., „Wyjaśnienie, redukcja i empiryzm”, w: Paul K. Feyerabend, Jak być dobrym empirystą, przeł. Krystyna Zamiara, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979, s. 62-151.
    Zobacz w Google Scholar
  47. Oberheim Eric, „Editor’s Introduction”, w: Paul Feyerabend, The Tyranny of Science, Polity Press, Cambridge — Malden 2011, s. vii-xii.
    Zobacz w Google Scholar
  48. Paszewski Andrzej, „Czy teoria ewolucji naprawdę «się sypie»?”, w: Eugeniusz Moczydłowski (red.), Pan Bóg czy dobór naturalny, Wydawnictwo MEGAS, Białystok 1994, s. 7-23.
    Zobacz w Google Scholar
  49. Jodkowski Kazimierz, „Wybór teorii według Feyerabenda”, w: Wojciech Sady, Fleck. O społecznej naturze poznania, Filozofia Polska XX wieku, Prószyński i S-ka, Warszawa 2000, s. 132-136.
    Zobacz w Google Scholar
  50. Feyerabend Paul, „The Disunity of Science”, w: Paul Feyerabend, The Tyranny of Science, Polity Press, Cambridge — Malden 2011, s. 32-63.
    Zobacz w Google Scholar
  51. Gould Stephen Jay, „Creationism: Genesis vs. Geology”, w: Ashley Montagu (ed.), Science and Creationism, Oxford University Press, New York 1984, s. 126-135.
    Zobacz w Google Scholar
  52. Zamelska Olga, „Anarchizm epistemologiczny a relatywizm Paula K. Feyerabenda”, Diametros 2004, nr 1, s. 85-103, http://tiny.pl/hdtfh (06.03.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  53. Coniglione Francesco, „Irracjonalizm epistemologiczny Paula Feyerabenda”, przeł. Marian Wesoły, w: Jerzy Brzeziński, Krzysztof Łastowski i Tomasz MARUSZEWSKI (red.), O związkach teoretycznych w filozofii nauki i psychologii, Poznańskie Studia z Filozofii Nauki, z. 12, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa — Poznań 1992, s. 111-132.
    Zobacz w Google Scholar
  54. Feyerabend Paul K., „Podsumowująca niefilozoficzna leśna przechadzka”, w: Paul K. Feyerabend, Dialogi o wiedzy, przeł. Justyna Nowotniak, Fundacja Aletheia, Warszawa 1999, s. 77-142.
    Zobacz w Google Scholar
  55. Jodkowski Kazimierz, „«Wszystko ujdzie». Anarchizm epistemologiczny Paula K. Feyerabenda”, Akcent 1982, nr 2 (8), s. 127-134, http://tiny.pl/hkfjt (09.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  56. Stump David J., „Naturalized Philosophy of Science with Plurality of Methods”, Philosophy of Science 1992, vol. 59, no. 3, s. 456-460.
    Zobacz w Google Scholar
  57. Feyerabend Paul K., „Mit «Nauki» i jego rola w wolnym społeczeństwie”, przeł. Janusz Jusiak, w: Kazimierz Jodkowski (red.), Czy sprzeczność może być racjonalna?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1986, s. 291-307.
    Zobacz w Google Scholar
  58. Feyerabend Paul K., Zabijanie czasu, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996.
    Zobacz w Google Scholar
  59. Mayr Ernst, One Long Argument Charles: Darwin and the Genesis of Modern Evolutionary Thought, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts 1991.
    Zobacz w Google Scholar
  60. Bylica Piotr, „Konflikt między teizmem i nauką bazującą na naturalizmie — w ujęciu Phillipa E. Johnsona”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2003, nr 3-4 (157-158), s. 228-238, http://tiny.pl/hkfj9 (09.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  61. Gould Stephen Jay, „Ewolucja jako fakt i teoria”, w: Stephen Jay Gould, Niewczesny pogrzeb Darwina, przeł. Nina Kancewicz-Hoffman, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1991, s. 129-140.
    Zobacz w Google Scholar
  62. Kilian Krzysztof J., Od metody do metafizyki. Poznanie teoretyczne w ujęciu Karla R. Poppera, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 2001.
    Zobacz w Google Scholar
  63. Horgan John, Koniec nauki, czyli o granicach wiedzy u schyłku ery naukowej, przeł. Michał Tempczyk, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.
    Zobacz w Google Scholar
  64. Horgan John, „Sylwetka: Paul Karl Feyerabend”, przeł. Helena Białkowska, Świat Nauki 1993, nr 7 (23), s. 14-15.
    Zobacz w Google Scholar
  65. Broad William J., „Paul Feyerabend: Science and the Anarchist”, Science 1979, vol. 206, s. 534-537.
    Zobacz w Google Scholar
  66. Feyerabend Paul K., „Demokracja, elitaryzm i metoda naukowa”, przeł. Kazimierz Jodkowski, w: Kazimierz Jodkowski (red.), Teoretyczny charakter wiedzy a relatywizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 17, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995, s. 529-549.
    Zobacz w Google Scholar
  67. Feyerabend Paul, „The Abundance of Science”, w: Paul Feyerabend, The Tyranny of Science, Polity Press, Cambridge — Malden 2011, s. 64-91.
    Zobacz w Google Scholar
  68. Feyerabend Paul K., „Rola nauki w wolnym społeczeństwie”, przeł. Sławomir Magala, w: Dariusz Aleksandrowicz, Piotr Dehnel, Artur Jeziorowski, Leszek Koczanowicz, Sławomir Magala i Krzysztof Szlachcic (red.), Fakt i teoria; teksty źródłowe, Teksty Filozoficzne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1985, s. 86-99.
    Zobacz w Google Scholar
  69. Feyerabend Paul. K., „How to Defend The Society Against Science”, Radical Philosophy 1975, no 11, s. 4.
    Zobacz w Google Scholar
  70. Więcław Marek, „Jak być dobrym relatywistą? (na marginesie późnej twórczości Paula K. Feyerabenda)”, Nowa Krytyka 2005, nr 17, http://tiny.pl/hdt2z (07.03.2011).
    Zobacz w Google Scholar
  71. Feyerabend Paul K., Against Method, Outline of an Anarchistic Theory of Knowledge, New Left Books, London 1975.
    Zobacz w Google Scholar
  72. Schick Theodore Jr., „Koniec nauki?”, http://tiny.pl/hdt1x (04.01.2013).
    Zobacz w Google Scholar
  73. Feyerabend Paul K., „On the Critique of Scientific Reason”, w: Robert S. Cohen and Marx W. Wartofsky (eds.), Essays in the Memory of Imre Lakatos, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. XXXIX, D. Reidel Publishing Company, Dordrecht — Boston 1976, s. 109- 144.
    Zobacz w Google Scholar
  74. Amsterdamski Stefan, Między historią a metodą, Biblioteka Myśli Współczesnej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1983.
    Zobacz w Google Scholar
  75. Feyerabend Paul K., „Pluralizm kulturowy czy Nowa Wspaniała Monotonia”, przeł. Marek Więcław, Nowa Krytyka 2005, nr 17, http://tiny.pl/hdtpk (06.03.2011).
    Zobacz w Google Scholar
  76. Pajewski Mieczysław, „Biogeografia i dogmatyzm ideologiczny darwinizmu”, Duch Czasów 2009, nr 3-4, s. 23-25, http://tiny.pl/hksb5 (11.12.2012).
    Zobacz w Google Scholar
  77. Jodkowski Kazimierz, „Metafizyczne opowieści nauki jako fundament pluralizmu naukowego”, w: Phillip E. JOHNSON, Wielka metafizyczna opowieść nauki, przeł. Piotr Bylica, Archiwum Na Początku…, z. 13, Polskie Towarzystwo Kreacjonistyczne, Warszawa 2003, s. 74- 85, http://tiny.pl/hkfpk (09.11.2012).
    Zobacz w Google Scholar