Tom 15 (2018)
Artykuły

Jaki "artyficjalizm" stanowi epistemiczny układ odniesienia nauki

PDF
  • Dariusz Sagan

Opublikowane 25.05.2021 — zaktualizowane 24.02.2023

Wersje

Słowa kluczowe

  • Kazimierz Jodkowski,
  • Krzysztof J. Kilian,
  • naturalizm metodologiczny,
  • nadnaturalizm,
  • artyficjalizm,
  • epistemiczny układ odniesienia,
  • teoria inteligentnego projektu,
  • twarde jądro
    • ...More
    Less
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Sagan , Dariusz. “Jaki ‘artyficjalizm’ Stanowi Epistemiczny układ Odniesienia Nauki”. 2021. Filozoficzne Aspekty Genezy , vol. 15, Feb. 2023, pp. 223-50, https://doi.org/10.53763/fag.2018.15.152.

Abstrakt

Artykuł dotyczy koncepcji epistemiczych układów odniesienia, sformułowanej przez Kazimierza Jodkowskiego i bardziej szczegółowo opracowanej przez Krzysztofa Kiliana. Epistemiczny układ odniesienia to założenie nakładane na całą naukę, bez którego nauki nie da się uprawiać. Określa ono, jakie rodzaje przyczyn mogą lub muszą być przywoływane w wyjaśnieniach naukowych. Wyróżniane są trzy możliwe epistemiczne układy odniesienia: naturalizm metodologiczny, nadnaturalizm i artyficjalizm. W artykule skupiam się na analizie artyficjalizmu, ponieważ Jodkowski i Kilian posługują się tym terminem w sposób niejednoznaczny: traktowany jest jako epistemiczny układ odniesienia teorii inteligentnego projektu lub jako epistemiczny układ odniesienia nauki jako całości. Wyjaśniam, jak należy prawidłowo rozumieć ten termin w odniesieniu do całej nauki, wskazując przy tym, jak naukę postrzegają główni zwolennicy artyficjalizmu, to jest teoretycy projektu. Argumentuję również, że przypisywanie epistemicznym układom odniesienia tak zwanych twardych jąder, jak czyni to Kilian, jest błędem i prowadzi do zamieszania.

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

  1. Behe Michael J., Czarna skrzynka Darwina. Biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu, przeł. Dariusz Sagan, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 4, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008.
  2. Behe Michael J., „Filozoficzne zarzuty stawiane hipotezie inteligentnego projektu: odpowiedź na krytykę”, w: Sagan, Spór o nieredukowalną złożoność…, s. 217-232.
  3. Behe Michael J., „Precyzyjny projekt: powstawanie biologicznych mechanizmów molekularnych”, przeł. Dariusz Sagan, w: Sagan, Spór o nieredukowalną złożoność…, s. 163-176.
  4. Behe Michael J., Dembski William A., and Meyer Stephen C. (eds.), Science and Evidence for Design in the Universe, The Proceedings of the Wethersfield Institute, vol. 9, Ignatius Press, San Francisco 2000.
  5. Buell Jon and Hearn Virginia (eds.), Darwinism: Science or Philosophy? Proceedings of a Symposium Entitled Darwinism: Scientific Inference or Philosophical Preference?, Foundation for Thought and Ethics, Dallas, Texas 1993.
  6. Bylica Piotr, Współczesny teizm naturalistyczny z punktu widzenia modelu poziomów analizy. Problem działania sfery nadnaturalnej w przyrodzie, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 7, Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2016, https://tiny.pl/gkdv1 (11.03.2019).
  7. Bylica Piotr, Jodkowski Kazimierz, Kilian Krzysztof J. i Sagan Dariusz, „Dyskusja nad artykułem Adama Groblera, «Słabości eksplanacyjne teorii inteligentnego projektu»”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2013, t. 10, s. 17-63, https://tiny.pl/q3m1m (26.02.2019).
  8. Bylica Piotr, Kilian Krzysztof J., Piotrowski Robert i Sagan Dariusz (red.), Filozofia — nauka — religia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Jodkowskiemu z okazji 40-lecia pracy naukowej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2015.
  9. Carlisle Christopher, M.Div. and Smith W. Thomas, Jr., The Complete Idiot’s Guide to Understanding Intelligent Design, Alpha, New York 2006.
  10. Delfino Robert A., „Naturalizm metodologiczny i ewolucja”, przeł. Rafał Lizut, w: Jaroszyński (red.), Ewolucjonizm czy kreacjonizm…, s. 137-156, https://tiny.pl/gzj7b (10.03.2019).
  11. Delfino Robert A., „Replacing Methodological Naturalism”, Metanexus 24 May 2007, https://tiny.pl/tgb8c (10.03.2019).
  12. Dembski William A., The End of Christianity: Finding a Good God in an Evil World, B&H Publishing Group, Nashville, Tennessee 2009.
  13. Dembski William A., „The Incompleteness of Scientific Naturalism”, w: Buell and Hearn (eds.), Darwinism: Science or Philosophy…, http://tiny.pl/xh8lp (08.03.2019).
  14. Dembski William A. and Wells Jonathan, The Design of Life: Discovering Signs of Intelligence in Biological Systems, Foundation for Thought and Ethics, Dallas 2008.
  15. Dębowski Józef i Starzyńska-Kościuszko Ewa (red.), Nauka. Racjonalność. Realizm. Między filozofią przyrody a filozofią nauki i socjologią wiedzy, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2013.
  16. Giberson Karl W. i Yerxa Donald A., O gatunkach powstawania. W poszukiwaniu opowieści o stworzeniu, przeł. Dariusz Sagan, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 3, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008.
  17. Gonzalez Guillermo and Richards Jay W., The Privileged Planet: How Our Place in the Cosmos Is Designed for Discovery, Regnery Publishing, Inc., Washington 2004.
  18. Jaroszyński Piotr (red.), Ewolucjonizm czy kreacjonizm, Przyszłość Cywilizacji Zachodu, Fundacja „Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej”, Lublin 2008.
  19. Jodkowski Kazimierz, „Antynaturalizm teorii inteligentnego projektu”, Roczniki Filozoficzne 2006, t. 54, nr 2, s. 63-76, https://tiny.pl/qzq86 (05.03.2019).
  20. Jodkowski Kazimierz, „Darwinowska teoria ewolucji jako teoria filozoficzna”, w: Konstańczak i Turowski (red.), Filozofia jako mądrość bycia…, s. 17-23, http://tiny.pl/xhnvx (11.03.2019).
  21. Jodkowski Kazimierz, „Epistemiczne i nieepistemiczne układy odniesienia nauki na przykładzie sporu ewolucjonizm-kreacjonizm”, Problemy Genezy 2017, t. XXV, s. 83-133, https://tiny.pl/tg25j (07.03.2019).
  22. Jodkowski Kazimierz, „Epistemiczny układ odniesienia teorii inteligentnego projektu”, Filozofia Nauki 2006, nr 1 (53), s. 95-105, https://tiny.pl/q3m5n (06.03.2019).
  23. Jodkowski Kazimierz, „Konflikt nauka-religia a teoria inteligentnego projektu”, w: Jodkowski (red.), Teoria inteligentnego projektu…, s. 145-180, https://tiny.pl/qzq82 (05.03.2019).
  24. Jodkowski Kazimierz, „Kreacjoniści przed sądem. Aspekty filozoficzne «małpich procesów»”, w: Michalczenia, Mizińska i Ossowska (red.), Poszukiwania filozoficzne…, s. 175-198, http://tiny.pl/xhnlh (11.03.2019).
  25. Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, https://tiny.pl/ql5cf (26.02.2019).
  26. Jodkowski Kazimierz, „O twardym jądrze ewolucjonizmu”, Problemy Genezy 2015, t. XXIII, s. 131-192, https://tiny.pl/tg3mj (11.03.2019).
  27. Jodkowski Kazimierz, „Rozpoznawanie genezy: istota sporu ewolucjonizm-kreacjonizm”, Roczniki Filozoficzne 2002, t. L, z. 3, s. 187-198, http://tiny.pl/xh2bp (10.03.2019).
  28. Jodkowski Kazimierz, Spór ewolucjonizmu z kreacjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 1, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007, http://tiny.pl/qzq8j (07.03.2019).
  29. Jodkowski Kazimierz (red.), Teoria inteligentnego projektu — nowe rozumienie naukowości?, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 2, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2007.
  30. Jodkowski Kazimierz, „Twarde jądro ewolucjonizmu”, Roczniki Filozoficzne 2003, t. 51, z. 3, s. 77-117, https://tiny.pl/q3m5j (07.03.2019).
  31. Jodkowski Kazimierz, „Uczony w ciemnym budynku. Na marginesie metafory Elżbiety Kałuszyńskiej”, w: Dębowski i Starzyńska-Kościuszko (red.), Nauka. Racjonalność. Realizm…, s. 55-67, https://tiny.pl/q3m1x (26.02.2019).
  32. Jodkowski Kazimierz, „Wstęp do teorii inteligentnego projektu”, Fronda 2012, nr 63, s. 16-32, https://tiny.pl/gkfbn (05.03.2019).
  33. Kilian Krzysztof J., „Argumenty na rzecz naturalizmu jako epistemicznego układu odniesienia”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2018, t. 15, s. 7-69, https://tiny.pl/txgnc (26.02.2019).
  34. Kilian Krzysztof J., „Argumenty przeciwko naturalizmowi jako epistemicznemu układowi odniesienia”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2018, t. 15, s. 71-137, https://tiny.pl/tgj9g (26.02.2019).
  35. Kilian Krzysztof J., „Czym są epistemiczne układy odniesienia?”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2017, t. 14, s. 191-236, https://tiny.pl/g86dn (26.02.2019).
  36. Kilian Krzysztof J., „Epistemiczne układy odniesienia a problem interteoretycznej niewspółmierności — część 1”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2017, t. 14, s. 237-280, https://tiny.pl/gsg5v (26.02.2019).
  37. Kilian Krzysztof J., „Epistemiczne układy odniesienia a problem interteoretycznej niewspółmierności — część 2”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2017, t. 14, s. 281-325, https://tiny.pl/gsg1h (26.02.2019).
  38. Kilian Krzysztof J., „Geneza idei epistemicznych układów odniesienia i ich odmiany”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2017, t. 14, s. 137-190, https://tiny.pl/g2zqn (26.02.2019).
  39. Kilian Krzysztof J., „Światopoglądowy i ideologiczny wymiar epistemicznych układów odniesienia a teistyczno-naturalistyczny epistemiczny układ odniesienia”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2018, t. 15, s. 139-222, https://tiny.pl/tgj9t (26.02.2019).
  40. Kojonen Erkki V.R., „Methodological Naturalism and the Truth Seeking Objection”, International Journal for Philosophy of Religion 2017, vol. 81, no. 3, s. 335-355, https://tiny.pl/thmr7 (07.03.2019).
  41. Konstańczak Stefan i Turowski Tomasz (red.), Filozofia jako mądrość bycia. Profesorowi Krzysztofowi Kaszyńskiemu w darze z okazji 70. urodzin, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2009.
  42. Luskin Casey, „Teoria inteligentnego projektu nie wypowiada religijnych twierdzeń o sferze nadnaturalnej”, przeł. Izabela Janus, Filozoficzne Aspekty Genezy 2009/2010, t. 6/7, s. 93-116, http://tiny.pl/xhnlg (08.03.2019).
  43. Meyer Stephen C., Darwin’s Doubt: The Explosive Origin of Animal Life and the Case for Intelligent Design, HarperOne, New York 2013.
  44. Meyer Stephen C., „Evidence for Design in Physics and Biology: From the Origin of the Universe to the Origin of Life”, w: Behe, Dembski, and Meyer (eds.), Science and Evidence…, s. 53-111, http://tiny.pl/xh893 (08.03.2019).
  45. Meyer Stephen C., „Laws, Causes, and Facts”, w: Buell and Hearn (eds.), Darwinism: Science or Philosophy…, http://tiny.pl/h2prt (08.03.2019).
  46. Meyer Stephen C., Signature in the Cell: DNA and the Evidence for Intelligent Design, HarperOne, New York 2009.
  47. Michalczenia Jakub, Mizińska Jadwiga i Ossowska Katarzyna (red.), Poszukiwania filozoficzne. Tom I: Nauka, Prawda. Panu Profesorowi Józefowi Dębowskiemu w darze, Instytut Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2014.
  48. Miller Kenneth R., Finding Darwin’s God: A Scientist’s Search for Common Ground Between God and Evolution, Cliff Street Books, New York 1999.
  49. Monton Bradley, „An Atheistic Defence of Christian Science”, European Journal for Philosophy of Religion 2013, vol. 5, no. 3, s. 43-54, https://tiny.pl/ttvt5 (28.03.2019).
  50. Monton Bradley, Seeking God in Science: An Atheist Defends Intelligent Design, Broadview Press, Canada 2009.
  51. Moreland James Porter i Reynolds John Mark (red.), Stworzenie a ewolucja. Trzy ujęcia z perspektywy chrześcijańskiej, przeł. Dariusz Sagan, DEBATY, Wydawnictwo Credo, Katowice 2008.
  52. Nelson Paul i Reynolds John Mark, „Kreacjonizm młodej Ziemi”, w: Moreland i Reynolds (red.), Stworzenie a ewolucja…, s. 47-86.
  53. Sagan Dariusz, „Kazimierz Jodkowski o teorii inteligentnego projektu”, w: Bylica, Kilian, Piotrowski i Sagan (red.), Filozofia — nauka — religia…, s. 213-227, https://tiny.pl/gt5c5 (06.03.2019).
  54. Sagan Dariusz, Metodologiczno-filozoficzne aspekty teorii inteligentnego projektu, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 6, Instytut Filozofii Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra 2015, https://tiny.pl/g7m72 (26.02.2019).
  55. Sagan Dariusz, „Spór o możliwość wykrywania projektu w naukach przyrodniczych”, Scientia et Fides 2015, vol. 3, nr 1, s. 87-113, https://tiny.pl/gz16f (08.03.2019).
  56. Sagan Dariusz, Spór o nieredukowalną złożoność układów biochemicznych, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 5, Wydawnictwo MEGAS, Warszawa 2008, http://tiny.pl/qzq8p (08.03.2019).
  57. Sagan Dariusz, „Teoria inteligentnego projektu a ewolucjonizm”, Kwartalnik Filozoficzny 2013, t. XLI, z. 2, s. 75-96, http://tiny.pl/q336x (07.03.2019).
  58. Sagan Dariusz, „The Nature of Design Inference and the Epistemic Status of Intelligent Design”, International Philosophical Quarterly 2019, vol. 59, no. 1, s. 37-55, https://tiny.pl/tg6c8 (08.03.2019).
  59. Sagan Dariusz, „Wyjaśnianie za pomocą praw przyrody jako warunek naukowości w sporze o ewolucję i inteligentny projekt”, Studia Philosophiae Christianae 2013, t. 49, nr 1, s. 93-116, http://tiny.pl/q336g (08.03.2019).