Tom 12 (2015)
Artykuły

Kreacjonizm młodej Ziemi a koncepcja Big Bangu. Poglądy Johna Hartnetta z konstruktywistycznej i eksternalistycznej perspektywy

Opublikowane 24.05.2021 — zaktualizowane 24.02.2023

Wersje

Słowa kluczowe

  • John G. Hartnett,
  • kreacjonizm młodej Ziemi,
  • teoria Big Bangu,
  • mikrofalowe promieniowanie tła,
  • ciemna materia,
  • ciemna energia,
  • rozszerzanie się Wszechświata,
  • inflacja kosmiczna,
  • eksternalizm i konstruktywizm w filozofii nauki,
  • epistemiczny układ odniesienia,
  • naturalizm,
  • kultura,
  • religia
  • ...More
    Less

Jak cytować

Jodkowski, Kazimierz. “Kreacjonizm młodej Ziemi a Koncepcja Big Bangu. Poglądy Johna Hartnetta Z Konstruktywistycznej I Eksternalistycznej Perspektywy”. 2021. Filozoficzne Aspekty Genezy , vol. 12, Feb. 2023, pp. 37-79, https://doi.org/10.53763/fag.2015.12.110.

Abstrakt

Dr John G. Hartnett, fizyk posiadający publikacje w czasopismach naukowych głównego nurtu, jest kreacjonistą młodej Ziemi i mocno sprzeciwia się teorii Big Bangu. Uważa on, że rozszerzania się przestrzeni, o czym mówi ta teoria, nie wykrywa się w laboratoriach. Wątpi on także, czy tak zwane promieniowanie tła ma kosmiczny charakter. Skłania się ku hipotezom, że promieniowanie to ma lokalne źródło. Także popularne w ostatnich latach idee ciemnej materii i ciemnej energii wydają mu się niewiarygodne. Uważa, że mają one ten sam status metodologiczny, co powstała w połowie dziewiętnastego wieku idea planety Vulcan. Hipotezy ciemnej materii i ciemnej energii mają uratować aktualnie utrzymywane teorie przed niezgodnością z uzyskanymi danymi obserwacyjnymi. W opinii Hartnetta wszystkie kłopotliwe dane empiryczne wyjaśnia Carmeliego teoria grawitacji bez odwoływania się jednak do takich fikcyjnych bytów jak ciemna materia i ciemna energia. Dr Hartnett przedstawia także wszystkie standardowe argumenty przeciwko idei kosmicznej inflacji na początku istnienia Wszechświata: nie istnieje mechanizm ani zapoczątkowania jej, ani później zatrzymania. Poglądy Hartnetta są ilustracją dla argumentów autora na rzecz konstruktywistycznego i eksternalistycznego rozumienia nauki. Przedmiotem teorii naukowej jest pewien konstrukt, a nie obiektywna rzeczywistość. Nauki nie można też pojmować jako neutralnego wysiłku poznawczego, gdyż jest ona mocno zależna od różnych presupozycji i czynników, w tym także o nienaukowym charakterze. Główną presupozycją jest tu tak zwany epistemiczny układ odniesienia.

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

  1. Hayward Alan, Creation and Evolution: The Facts and the Fallacies, Triangle, London 1985.
  2. Breshears Jefrey, „How Young-Earth Creationism Became a Core Tenet of American Fundamentalism”, Part 1, http://tiny.pl/g7mbv (16.05.2016).
  3. Breshears Jefrey, „How Young-Earth Creationism Became a Core Tenet of American Fundamentalism”, Part 2, http://tiny.pl/g7mbz (16.05.2016).
  4. Forster Roger and Marston Paul, Reason, Science and Faith, Monarch Publications, Crowborough 1999.
  5. Averbeck Richard, „A Literary Day, Inter-Textual, and Contextual Reading of Genesis 1-2”, w: K. Daryl Charles (ed.), Reading Genesis 1-2: An Evangelical Conversation, Hendrickson Publishers, Peabody, Massachusetts 2013.
  6. Numbers Ronald L., The Creationists: From Scientific Creationism to Intelligent Design, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts — London, England 2006.
  7. Jodkowski Kazimierz, Spór kreacjonizmu z ewolucjonizmem. Podstawowe pojęcia i poglądy, Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy, t. 1, Wyd. Megas, Warszawa 2007, http://tiny.pl/gxfxm (16.05.2016).
  8. Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizmkreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej, Lublin 1998, http://tiny.pl/ggkzl (16.05.2016).
  9. http://tiny.pl/gxfx3 (16.05.2016).
  10. Hartnett John G., „Big Bang Beliefs: Busted”, Creation 2015, vol. 37, no. 3, s. 48-51.
  11. Lieu Richard, „ΛCDM Cosmology: How Much Suppression of Credible Evidence, and Does the Model Really Lead Its Competitors, Using All Evidence?”, 17 May 2007, http://tiny.pl/gxfc5 (16.05.2016).
  12. Morris Henry M. and Morris John D., The Modern Creation Trilogy. Volume II: Science and Creation, Master Books, Green Forest, Arkansas 1996.
  13. Humphreys D. Russell, Starlight and Time: Solving the Puzzle of Distant Starlight in a Young Universe, Master Books, Green Forest, Arkansas 1994.
  14. Deyoung Don B., Astronomy and Creation: An Introduction, Creation Research Society Reader Series, no. 1, Creation Research Society Books, Ashland, Ohio 1995.
  15. Deyoung Donald B., Astronomy and the Bible: Questions and Answers, Baker Books, Grand Rapids, Michigan 2005.
  16. Penzias Arno A. and Wilson Robert W., „A Measurement of Excess Antenna Temperature at 4080 Mc/s”, Astrophysical Journal 1965, vol. 142, s. 419-421, http://tiny.pl/gtxgf (16.05.2016).
  17. Dicke R.H., Peebles P.J.E., P.G. Roll, and Wilkinson D.T., „Cosmic Black-Body Radiation”, Astrophysical Journal 1965, vol. 142, s. 414-419, http://tiny.pl/gtxgd (16.05.2016).
  18. Heller Michał, Wobec Wszechświata, Znak, Kraków 1970.
  19. Heller Michał, Kosmiczna przygoda Człowieka Mądrego, Znak, Kraków 1994.
  20. Alpher Ralph A. and HERMAN Robert C., „Evolution of the Universe”, Nature 1948, vol. 162, s. 774-775, http://tiny.pl/g7tlc (16.05.2016).
  21. Alpher Victor S., „Ralph A. Alpher, Robert C. Herman, and the Cosmic Microwave Background Radiation”, Physics in Perspective 2012, vol. 14, s. 300-334, http://tiny.pl/g7tlf (16.05.2016).
  22. McKellar Andrew, „Molecular Lines from the Lowest States of Diatomic Molecules Composed of Atoms Probably Present in Interstellar Space”, Publications of the Dominion Astrophysical Observatory 1941, vol. 7, no. 15, s. 251-272, http://tiny.pl/g7tl4 (16.05.2016).
  23. Eddington Arthur, The Internal Constitution of the Stars, Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom 1926, http://tiny.pl/g7knc (16.05.2016).
  24. Dicke Robert H., Beringer Robert, Kyhl Robert L., and Vane A.B., „Atmospheric Absorption Measurements with a Microwave Radiometer”, Physical Review 1946, vol. 70, s. 340-348, http://tiny.pl/g7tlr (16.05.2016).
  25. Alpher Ralph A. and Herman Robert C., „On the Relative Abundance of the Elements”, Physical Review 1948, vol. 74, s. 1737-1742, http://tiny.pl/g7tl5 (16.05.2016).
  26. Alpher Ralph A. and Herman Robert C., „Theory of the Origin and Relative Abundances of the Elements and Their Isotopes”, Reviews of Modern Physics 1950, vol. 22, s. 153-212, http://tiny.pl/g7tlk (16.05.2016).
  27. Gamow George, The Creation of the Universe, Viking Press, New York 1952.
  28. Gamow George, „The Physics of the Expanding Universe”, Vistas in Astronomy 1956, vol. 2, s. 1726-1732.
  29. „Cosmic Microwave Background Radiation”, New World Encyclopedia, http://tiny.pl/g7mzf (16.05.2016).
  30. Fixsen D.J., „The Temperature of the Cosmic Microwave Background”, The Astrophysical Journal 2009, vol. 707, no. 2, s. 916-920, http://tiny.pl/g7tl2 (16.05.2016).
  31. Silk Joseph, The Big Bang, W.H. Freeman, San Francisco 1980.
  32. Narlikar Jayant, „Challenge for the Big Bang”, New Scientist 19 June 1993, vol. 138, s. 27-30, http://tiny.pl/g7nmg (16.05.2016).
  33. Morris Henry M., Scientific Creationism, Master Books, Green Forest, Arkansas 1974 (2001).
  34. Slusher Harold D., The Origin of the Universe: An Examination of the Big Bang and Steady State Cosmogonies, rev. ed., Institute for Creation Research, San Diego 1980.
  35. Barnes Thomas G., Science and Biblical Faith: A Science Documentary, El Paso, Texas 1993.
  36. Morris Henry M. and Morris John D., The Modern Creation Trilogy. Volume I: Scripture and Creation, Master Books, Green Forest, Arkansas 1996.
  37. Morris John D., Is the Big Bang Biblical and 99 Other Questions, New Leaf, Green Forest, Arkansas 2003.
  38. Akridge Russell, Barnes Thomas, and Slusher Harold S., „A Recent Creation Explanation of the 3ºK Background Black Body Radiation”, Creation Research Society Quarterly 1981, vol. 18, no. 3, s. 159-162.
  39. Schadewald Robert J., Worlds of Their Own: A Brief History of Misguided Ideas: Creationism, Flat-Earthism, Energy Scams, and the Velikovsky Affair, Xlibris 2008.
  40. Faulkner Danny R., „Comments on the Cosmic Microwave Background”, Answers Research Journal 2014, vol. 7, s. 83-90, http://tiny.pl/g7t2r (16.05.2016).
  41. Faulkner Danny, Universe by Design, New Leaf, Green Forest, Arkansas 2003, s. 66-68, http://tiny.pl/g7t25 (16.05.2016).
  42. Steidl Paul M., „Comment on the 3º Microwave Background”, Creation Research Society Quarterly 1983, vol. 19, no. 4, s. 228-229.
  43. Akridge Russell, „Reply to Steidl”, Creation Research Society Quarterly 1983, vol. 19, no. 4, s. 229-230.
  44. Harrison Edward R., Cosmology: The Science of the Universe, Cambridge University Press, Cambridge 1981.
  45. Berry Michael V., Principles of Cosmology and Gravitation, Cambridge University Press , Cambridge — New York 1976.
  46. Weinberg Steven, Gravitation and Cosmology: Principles and Applications of the General Theory of Relativity, John Wiley and Sons, New York 1972.
  47. Wickramasinghe N.C., Edmunds M.G., Chitre S.M., Markikar J.V., and Ramadurai S., „A Dust Model for the Cosmic Microwave Background” [Letter to the Editor], Astrophysics and Space Science 1975, vol. 35, s. L9-L13.
  48. Wesson Paul S., „The Interrelationship between Cosmic Dust and the Microwave Background”, Astrophysics and Space Science 1975, vol. 36, s. 363-382, http://tiny.pl/g74bt (16.05.2016).
  49. Silk Joseph, „Great Voids in the Universe”, Nature 1982, vol. 295, no. 5848, s. 367-368.
  50. Silk Joseph I., Cosmic Enigmas, AIP Press, American Institute of Physics, Woodbury, New York 1994.
  51. Draine Bruce T., Physics of the Interstellar and Intergalactic Medium, Princeton Series in Astrophysics, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 2011.
  52. Raychaudhuri A.K., Theoretical Cosmology, Clarendon Press, Oxford 1979.
  53. Byl John, God and Cosmos: A Christian View of Time, Space, and the Universe, Banner of Truth Trust, Edinburgh, United Kingdom 2001.
  54. Brown Walt, In the Beginning: Compelling Evidence for Creation and the Flood, Center for Scientific Creation, Phoenix, Arizona 2008.
  55. Williams Alex and Hartnett John, Dismantling the Big Bang, New Leaf, Green Forest, Arkansas 2005.
  56. Assis A.K.T. i Neves M.C.D., „History of the 2.7K Temperature Prior to Penzias and Wilson”, Apeiron 1995, vol. 2, no. 3, s. 79-84, http://tiny.pl/g7kkg (16.05.2016).
  57. Hartnett John, „The Big Bang Fails Another Test”, http://tiny.pl/gmj2m (16.05.2016).
  58. Sunyaev R.A. and Zeldovich Y.B., „Small-Scale Fluctuations of Relic Radiation”, Astrophysics and Space Science 1970, vol. 7, s. 3-19, http://tiny.pl/gxsnq (16.05.2016).
  59. Myers A.D., Shanks T. et al., „Evidence for an Extended SZ Effect in WMAP Data”, Monthly Notices of the Royal Academy of Science 2004 vol. 347, no. 4, s. L67, http://tiny.pl/gxsnx (16.05.2016).
  60. Lieu Richard, Mittaz Jonathan P.D., and Shuang-Nan Zhang, „The Sunyaev-Zel’dovich Effect in a Sample of 31 Clusters: A Comparison between the X-Ray Predicted and WMAP Observed Cosmic Microwave Background Temperature Decrement”, Astrophysical Journal 2006, vol. 648, s. 176-199, http://tiny.pl/gmtw7 (16.05.2016).
  61. „Big Bang’s Afterglow Fails Intergalactic «Shadow» Test”, Science Daily 5 September 2006, http://tiny.pl/gmtwv (16.05.2016).
  62. Lieu Richard and Mittaz Jonathan P.D., „On the Absence of Gravitational Lensing of the Cosmic Microwave Background”, Astrophysical Journal 2005, vol. 628, s. 583, http://tiny.pl/grtrc (16.05.2016).
  63. Ron Samec, „No Sign of Gravitational Lensing in the Cosmic Microwave Background”, Journal of Creation 2006, vol. 20, no. 2, s. 3, http://tiny.pl/grtr7 (16.05.2016).
  64. Hartnett John G., „Recent Cosmic Microwave Background Data Supports Creationist Cosmologies”, Journal of Creation 2001, vol. 15, no. 1, s. 8-12, http://tiny.pl/grtrr (16.05.2016).
  65. Hartnett John G., „Echoes of the Big Bang… or Noise?”, Journal of Creation 2004, vol. 18, no. 2, s. 11-13, http://tiny.pl/grtr9 (16.05.2016).
  66. Hartnett John G., „CMB Conundrums”, Journal of Creation 2006, vol. 20, no. 2, s. 10-11, http://tiny.pl/grtrw (16.05.2016).
  67. Gentry Robert V., Creation’s Tiny Mystery, 3rd ed., Earth Science Associates, Knoxville 1992.
  68. Humphreys D. Russell, „Our Galaxy Is the Centre of the Universe, «Quantized» Red Shifts Show”, TJ 2002, vol. 16, no. 2, s. 95-104, http://tiny.pl/gg3dp (16.05.2016).
  69. Hartnett John, G. „A Creationist Cosmology in a Galactocentric Universe”, Journal of Creation 2005, vol. 19, no. 3, s. 73-81, http://tiny.pl/grtrd (16.05.2016).
  70. Greene Brian, The Fabric of the Cosmos: Space, Time, and the Texture of Reality, Vintage 2005.
  71. Rubin Vera C. and FORD W. Kent, Jr., „Rotation of the Andromeda Nebula from a Spectroscopic Survey of Emission Regions”, Astrophysical Journal 1970, vol. 159, s. 379-403, http://ti ny.pl/gmj27 (16.05.2016).
  72. Clowe D. et al., „A Direct Empirical Proof of the Existence of Dark Matter”, Astrophysical Journal 2006, vol. 648, no. 2, s. L109, http://tiny.pl/gmj84 (16.05.2016).
  73. Chandra X-Ray Observatory, „1E 0657-56: NASA Finds Direct Proof of Dark Matter”, http://tiny.pl/gt4d7 (16.05.2016).
  74. Moffat J., „Gravitational Lensing in Modified Gravity and the Lensing of Merging Clusters without Dark Matter”, 30 August 2006, http://tiny.pl/grtr1 (16.05.2016).
  75. „Milgrom’s Perspective on the Bullet Cluster”, http://tiny.pl/grtrp (16.05.2016).
  76. Angus G.W., Famaey B., and Zhao H., „Can MOND Take a Bullet?: Analytical Comparisons of Three Versions of MOND Beyond Spherical Symmetry”, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 2006, vol. 371, no. 1, s. 138-146, http://tiny.pl/grtr4 (16.05.2016).
  77. ARP Halton, Seeing Red, Redshifts, Cosmology and Academic Science, Apeiron, Montreal 1998.
  78. Hartnett John G., „The Heavens Declare a Different Story!”, TJ 2003, vol. 17, no. 2, s. 94-97, http://tiny.pl/grtrk (16.05.2016).
  79. Hartnett John G., „A New Cosmology: Solution to the Starlight Travel Time Problem”, TJ 2003, vol. 17, no. 2, s. 98-102, http://tiny.pl/grtr2 (16.05.2016).
  80. „Herschel Is Key to Discovery of Spectacular Gravitational Lens”, 13 June 2014, http://tiny.pl/grtr8 (16.05.2016).
  81. Śliwa Weronika, „Merkury na Słońcu”, Wiedza i Życie 2016, nr 5 (977), s. 78.
  82. Musgrave Alan E. and Dodd John N., Einstein: Six Lectures, Otago University Extension, Dunedin, New Zealand 1981.
  83. Hartnett John, „Is «Dark Matter» the «Unknown God»?”, Creation 2015, vol. 37, no. 2, s. 22-24, http://tiny.pl/grtr6 (16.05.2016).
  84. Carmeli Moshe, „Is Galaxy Dark Matter a Property of Spacetime?”, International Journal of Theoretical Physics 1998, vol. 37 no. 10, s. 2621-2625, http://tiny.pl/grtrz (16.05.2016).
  85. Carmeli Moshe, „Derivation of the Tully-Fisher Law: Doubts About the Necessity and Existence of Halo Dark Matter”, International Journal of Theoretical Physics 2000, vol. 39, no. 5, s. 1397-1404, http://tiny.pl/grt9h (16.05.2016).
  86. Hartnett John G., „The Carmeli Metric Correctly Describes Spiral Galaxy Rotation Curves”, International Journal of Theoretical Physics 2005, vol. 44, no. 3, s. 349-362, http://tiny.pl/grtrb (16.05.2016).
  87. Oliveira Firmin J. and Hartnett John G., „Carmeli’s Cosmology Fits Data for an Accelerating and Decelerating Universe without Dark Matter or Dark Energy”, Foundations of Physics Letters 2006, vol. 19, no. 6, s. 519-535, http://tiny.pl/grt9m (16.05.2016).
  88. Hartnett John G., „Spiral Galaxy Rotation Curves Determined from Carmelian General Relativity”, International Journal of Theoretical Physics 2006, vol. 45, no. 11, s. 2118-2136, http://tiny.pl/gmj8s (16.05.2016).
  89. Choi Charles Q., „Dark Matter May Have Already Been Found, Researchers Say”, Huffingtonpost 12 October 2013, http://tiny.pl/gmj2p (16.05.2016).
  90. Hartnett John G., „Claimed Dark Matter «Find» Won’t Help End «Big Bang» Crisis”, 25 January 2014, http://tiny.pl/grt9g (16.05.2016).
  91. Berg Przemek, „Materia ciemna jak diabli”, Wiedza i Życie 2015, nr 6 (966), s. 42-45.
  92. Hartnett John G., „Dark Matter and the Standard Model of Particle Physics — a Search in the «Dark»”, http://tiny.pl/gmjsg (16.05.2016).
  93. Riess Adam G. et al., „Observational Evidence from Supernovae for an Accelerating Universe and a Cosmological Constant”, Astronomical Journal 1998, vol. 116, no. 3, s. 1009-1038, http://tiny.pl/g7397 (16.05.2016).
  94. Riess Adam G. i Livio Mario, „Zagadka ciemnej energii”, Świat Nauki 2016, nr 4 (296), s. 36-41.
  95. Guth Alan H., „Inflationary Universe: A Possible Solution to the Horizon and Flatness Problem”, Physical Review D 1981, vol. 23, no. 2, s. 347-356, http://tiny.pl/gtx7x (16.05.2016).
  96. Heller Michał, Ostateczne wyjaśnienia wszechświata, Universitas, Kraków 2008.
  97. Oldershaw Robert, „What’s Wrong with the New Physics?”, New Scientist 1990, vol. 128, no. 1748, s. 56-59, http://tiny.pl/g7nxv (16.05.2016).
  98. McCabe Gordon, „The Structure and Interpretation of Cosmology: Part II. The Concept of Creation in Inflation and Quantum Cosmology”, Studies in History and Philosophy of Modern Physics 2005, vol. 36, s. 67-102, http://tiny.pl/grt97 (16.05.2016).
  99. http://map.gsfc.nasa.gov/universe/bb_cosmo_fluct.html (16.05.2016).
  100. http://ned.ipac.caltech.edu/level5/Sept01/Liddle4/Liddle4.html (16.05.2016).
  101. Chang H.C. et al., „Measurement of Cosmic Microwave Background Polarization Power Spectra from Two Years of BICEP Data”, Astrophysical Journal 2009, vol. 711, s. 1123-1140, http://arxiv.org/pdf/0906.1181v3.pdf (16.05.2016).
  102. BICEP2 Collaboration, „BICEP2 I: Detection of B-mode Polarization of at Degree Angular Scales”, 18 March 2014, http://arxiv.org/abs/1403.3985v2 (16.05.2016), http://adsabs.harvard.edu/abs/2014arXiv1403.3985B (16.05.2016).
  103. http://arxiv.org/pdf/1403.3985v3.pdf (16.05.2016).
  104. Wall Mike, „Epic Big Bang Discovery Might Just Be Space Dust”, 23 September 2014, http://bitly.pl/ILnlf (16.05.2016).
  105. „Gravitational Waves According to Planck”, 23 September 2014, http://bitly.pl/uOAFc (16.05.2016).
  106. Hartnett John G., „Inflation Epoch Hopes Dashed Again!”, 24 September 2014, http://bitly.pl/CvuBX (16.05.2016).
  107. Hartnett John G., „New Study Confirms BICEP2 Detection of Cosmic Inflation Wrong”, 5 February 2015, http://creation.com/detection-of-cosmic-inflation-wrong (16.05.2016).
  108. Fairbairn M. and Hogan R., „Electroweak Vacuum Stability in Light of BICEP2”, Physical Review Letters 20 May 2014, vol. 112, s. 201801, http://tiny.pl/gtxfw (16.05.2016).
  109. „Should the Higgs Boson Have Caused Our Universe to Collapse?”, Royal Astronomical Society 24 June 2014, http://tiny.pl/grwl1 (16.05.2016).
  110. Hartnett John G., „Inflation — All in the «Dark»: The Higgs Boson Messes with Cosmic Inflation”, 31 July 2014, http://creation.com/inflation-all-in-the-dark (16.05.2016).
  111. Jodkowski Kazimierz, „Jak powstają teorie naukowe?”, Akcent 1984, nr 1, s. 154-164, http://tiny.pl/hl7t9 (16.05.2016).
  112. Jodkowski Kazimierz, „Rola filozofii w rozwoju nauki — argument na rzecz eksternalizmu”, w: Kazimierz JODKOWSKI (red.), Czy istnieją granice poznania?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 9, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1991, s. 33-71.
  113. Nagel Ernest, Struktura nauki. Zagadnienia logiki wyjaśnień naukowych, przeł. Jerzy Giedymin, Bożydar Rassalski i Helena Eilstein, PWN, Warszawa 1970.
  114. Mazierski Stanisław, Elementy kosmologii filozoficznej i przyrodniczej, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań — Warszawa — Lublin 1972.
  115. Hempel Carl G., Aspects of Scientific Explanation and Other Essays in the Philosophy of Science, The Free Press, New York — Collier-Macmillan Limited, London 1965.
  116. Newton Isaac, Principia, Księga III, General Scholium.
  117. Musgrave Alan, „Wpływ Einsteina na filozofię”, w: Kazimierz Jodkowski (red.), Na czym polega racjonalność nauki?, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 7, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1991, s. 79-105.
  118. Sherlock Michael A., wpisy na Twitterze 17 marca 2015 r.
  119. Zybertowicz Andrzej Konstruktyz zespołem, Samobójstwo oświecenia. Jak neuronauka i nowe technologie pustoszą ludzki świat, Wyd. Kasper, Kraków 2015.
  120. Jodkowski Kazimierz, „Obserwacja zmysłowa jako postrzeganie wirtualnej rzeczywistości”, w: Ewa Kochan (red.), Rzeczywistość wirtualna. Światy przedstawione w nauce i sztuce, Uniwersytet Szczeciński. Rozprawy i Studia, t. 522, Szczecin 2005, s. 121-153, http://tiny.pl/xh 817 (16.05.2016).
  121. Mark Justin T., Marion Brian B., and Hoffman Donald D., „Natural Selection and Veridical Perceptions”, Journal of Theoretical Biology 2010, vol. 266, no. 4, s. 504-515, doi: 10.1016/j.jtbi.2010.07.020.
  122. Kuhn Thomas S., Struktura rewolucji naukowych, przeł. Helena Ostromęcka, PWN, Warszawa 1968.
  123. Jodkowski Kazimierz, Wspólnoty uczonych, paradygmaty i rewolucje naukowe, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 22, Wyd. UMCS, Lublin 1990.
  124. Perovich Anthony N., Jr., „Incommensurability, Its Varieties and Its Ontological Consequences”, w: Gonzalo Munévar (ed.), Beyond Reason: Essays on the Philosophy of Paul Feyerabend, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol. 132, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht — Boston — London 1991, s. 313-327.
  125. Perovich Anthony N., Jr., „Inkommensurabilität — ihre Unterarten und ontologischen Konsequenzen”, w: Hans Peter Duerr (Hg.), Versuchungen. Aufsätze zur Philosophie Paul Feyerabends, 2. Band, Suhrkamp, Frankfurt am Main 1981, s. 76-94.
  126. Jodkowski Kazimierz, „O dwu rodzajach niewspółmierności interteoretycznej w ujęciu Paula K. Feyerabenda”, Studia Filozoficzne 1980, nr 7, s. 79-91.
  127. Jodkowski Kazimierz, Teza o niewspółmierności w ujęciu Thomasa S. Kuhna i Paula K. Feyerabenda, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 1, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1984.
  128. Jodkowski Kazimierz, „Problem wyboru spośród niewspółmiernych teorii. Analiza stanowiska P.K. Feyerabenda z tzw. okresu umiarkowanego”, Studia Filozoficzne 1984, nr 1 (218), s. 109-120.
  129. Jodkowski Kazimierz, „O czym mówią teorie naukowe?”, w: Kazimierz Jodkowski i Zbysław Muszyński (red.), O sposobie istnienia rzeczy, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 23, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1992, s. 59-112.
  130. Jodkowski Kazimierz, „Spór o kryterium teoretyczności pojęć”, Studia Filozoficzne 1980, nr 3, s. 59-77.
  131. Jodkowski Kazimierz, „Problem uteoretyzowania faktów naukowych”, Zagadnienia Naukoznawstwa 1983, t. 19, z. 4, s. 419-445.
  132. Jodkowski Kazimierz, „Teoria, język, fakt, obserwacja i odniesienie przedmiotowe w Kuhnowskiej koncepcji paradygmatów”, w: Kazimierz Jodkowski (red.), Teoretyczny charakter wiedzy a relatywizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 17, Wyd. UMCS, Lublin 1995, s. 219-244.
  133. Popper Karl R., Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, przeł. Stefan Amsterdamski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999.
  134. Sady Wojciech, „Jakich hipotez nie stawiał Isaac Newton?”, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Sectio I, Philosophia, Sociologia 2010, vol. 34, z. 2, s. 65-84.
  135. Sady Wojciech, „Odkrywanie elektronu a pytanie o naturę badań naukowych”, Filozofia Nauki 2011, nr 3, s. 71-105.
  136. Sady Wojciech, „Quanta Appeared not in Max Planck’s Mind, but on Paper”, Pragmatics and Cognition 2013, vol. 21, no. 3, s. 521-529.
  137. Sady Wojciech, „Rewolucje naukowe a problem obiektywności naukowej wiedzy”, Zagadnienia Naukoznawstwa 2015, nr 2, s. 125-136, http://tiny.pl/g7srq (16.05.2016).
  138. Jodkowski Kazimierz, „Epistemiczne układy odniesienia i «warunek Jodkowskiego»”, w: Anna Latawiec i Grzegorz Bugajak (red.), Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obPirazu świata 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2008, s. 108-123, http://tiny.pl/gt9ls (16.05.2016).
  139. Jodkowski Kazimierz, „Nienaukowy fundament nauki”, w: Zbigniew Pietrzak (red.), Granice nauki, Lectiones & Acroases Philosophicae 2013, t. VI, nr 1, s. 59-108, http://tiny.pl/g735b (16.05.2016).
  140. Shormann David E., „The Revolution of Creationism”, Creation Matters 2012, vol. 17, no. 6, s. 1-3, http://tiny.pl/grt99 (16.05.2016).
  141. Cuberbiller Marta, „Metodologiczne korzyści z istnienia teorii kreacjonistycznych”, Idź Pod Prąd 2013, nr 4 (105), s. 8-9, http://tiny.pl/grm8q (16.05.2016).
  142. Wu Zhong Chao, No-Boundary Universe, Hunan Science and Technology Press, Changsha 1993.
  143. Jodkowski Kazimierz, „Dlaczego ewolucjonizm prowadzi do ateizmu?”, w: Józef Dębowski i Marek Hetmański (red.), Poznanie. Człowiek. Wartości. Profesorowi Zdzisławowi Cackowskiemu w siedemdziesiątą rocznicę urodzin i czterdziestopięciolecie pracy naukowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2000, s. 65-76, http://tiny.pl/g731x (16.05.2016).
  144. Pajewski Mieczysław, „Zmarł Henry M. Morris”, Duch Czasów 2006, nr 1, s. 19-20, http://tiny.pl/grm2x (16.05.2016).
  145. Brand Leonard R., „A Biblical Perspective on the Philosophy of Science”, Origins 2006, no. 59, s. 6-42, http://tiny.pl/grwx5 (16.05.2016).
  146. Lakatos Imre, Pisma z filozofii nauk empirycznych, przeł. Wojciech Sady, Biblioteka Współczesnych Filozofów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.
  147. Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.