Opublikowane 21.05.2021
Słowa kluczowe
- poziomy analizy,
- nauka a religia,
- teizm chrześcijański,
- naturalizm,
- interwencjonizm
- Bóg luk,
- teistyczny naturalizm ...więcej
Jak cytować
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Abstrakt
W artykule proponuję model podziału twierdzeń o rzeczywistości, różnicujący je pod względem stopnia ich empirycznego charakteru. Zaproponowany model ma ułatwiać analizę zagadnień z zakresu relacji nauki i religii. Na najwyższym poziomie znajdują się twierdzenia metafizyczne (w neopozytywistycznym rozumieniu kategorii "metafizyki"), czyli zupełnie nieempiryczne lub empirycznie całkowicie neutralne. Do najniższego poziomu zaliczają się twierdzenia o najwyższym stopniu empiryczności. Schemat zawiera też stopnie pośrednie. W artykule pokazuję, w jaki sposób na spotykane w literaturze stanowiska dotyczące relacji między twierdzeniami nauki i religii na temat świata, wpływa nieuwzględnianie poziomów analizy podejmowanych zagadnień. Problematyczne ujęcia określam jako "zbyt łatwe konfliktowanie" oraz "zbyt łatwe godzenie nauki i religii". W pierwszym z omówionych przypadków będziemy mieli do czynienia z negatywną oceną teorii ewolucji dokonaną przez Michała Chaberka na podstawie założeń filozoficznych, które teoria ta odrzuca. Mankamentem "zbyt łatwego" sposobu godzenia nauki i religii jest zmiana znaczeń kategorii, które wcześniej występowały w twierdzeniach poziomu empirycznego, na znaczenia przypisywane tym kategoriom na poziomach wyższych. Problem ten zilustruję spotykanym u niektórych teistów naturalistycznych odejściem od interwencjonistycznego rozumienia koncepcji stworzenia i Bożego działania w świecie na rzecz ich rozumienia jako wyłącznie podtrzymywania w istnieniu każdego zdarzenia w świecie. W ostatniej części będę argumentował, że różnica między średniowiecznymi (tradycyjnymi) a niektórymi dzisiejszymi ujęciami starającymi się godzić teizm chrześcijański z naukową wizją przyrody polega na uznaniu przez współczesnych myślicieli autorytetu nauki nie tylko na poziomie twierdzeń empirycznych, ale też na ich uległości wobec naturalistycznych przesłanek z poziomów wyższych. Odejście od interwencjonistycznych i dualistycznych koncepcji relacji Boga i świata na rzecz nieinterwencjonistycznych i monistycznych prowadzi ich do przyjmowania jedynie skrajnie nieempirycznych twierdzeń na temat relacji świata i sfery nadprzyrodzonej.
Pobrania
Bibliografia
- Chaberek Michał Op, „Św. Tomasz z Akwinu a ewolucjonizm. Polemika z tezami Piotra Lichacza OP i Williama E. Carolla”, Filozoficzne Aspekty Genezy 2012, t. 9, s. 33-52, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=228 (23.10.2012).
Zobacz w Google Scholar - Chaberek Michał, „Czy Bóg mógł się posłużyć ewolucją?”, Fronda 2012, nr 63, s. 83-103.
Zobacz w Google Scholar - Popper Karl R., Nieustanne poszukiwania: autobiografia intelektualna, przeł. Adam Chmielewski, Znak, Kraków 1997.
Zobacz w Google Scholar - Popper Karl R., Wiedza obiektywna. Ewolucyjna teoria epistemologiczna, przeł. Adam Chmielewski, PWN, Warszawa 1992.
Zobacz w Google Scholar - Salmon Wesley C., Four Decades of Scientific Explanation, University of Minnesota Press, Minneapolis 1989.
Zobacz w Google Scholar - Van Till Howard, „Are Bacterial Flagella Intelligently Designed? Reflection on the Rhetoric of the Modern ID Movement”, Science and Christian Belief 2003, vol. 15, no. 2, s. 117-140.
Zobacz w Google Scholar - Polkinghorne John C., Nauka i stworzenie. Poszukiwanie zrozumienia, przeł. Marek Chojnacki, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.
Zobacz w Google Scholar - Barbour Ian G., Issues in Science and Religion, Harper and Row, New York — Hagerstown — San Francisco — London 1971.
Zobacz w Google Scholar - Polkinghorne John C., Jeden świat. Wzajemne relacje nauki i teologii, przeł. Marek Chojnacki, Wydawnictwo WAM, Kraków 2008.
Zobacz w Google Scholar - Miller Kenneth R., Finding Darwin’s God: A Scientist’s Search for Common Ground Between God and Evolution, Cliff Street Books, New York 1999.
Zobacz w Google Scholar - Saunders Nicholas, Divine Action and Modern Science, Cambridge University Press, Cambridge 2002.
Zobacz w Google Scholar - Bonhoeffer Dietrich, Letters and Papers from Prison: The Enlarged Edition, SCM Press, London, list do Eberharda Bethge’a z 29 maja 1944.
Zobacz w Google Scholar - Heller Michał, „Z dziejów stosunków między kreacjonizmem i ewolucjonizmem”, w: Michał Heller i Józef Życiński, Dylematy ewolucji, Universum, Wydawnictwo Biblos, Tarnów 1996, s. 160-172.
Zobacz w Google Scholar - Lichacz Piotr, „Czy stworzenie wyklucza ewolucję?”, w: Bogusław Kochaniewicz (red.), Teologia św. Tomasza z Akwinu dzisiaj, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań 2010, s. 71-94.
Zobacz w Google Scholar - Peacocke Arthur, Teologia i nauki przyrodnicze, przeł. Leszek M. Sokołowski, Znak, Kraków 1991.
Zobacz w Google Scholar - Życiński Józef, Bóg i ewolucja. Podstawowe pytania ewolucjonizmu chrześcijańskiego, Prace Wydziału Filozoficznego, t. 89, Wydawnictwo TN KUL, Lublin 2002.
Zobacz w Google Scholar - Heller Michał, Sens życia i sens Wszechświata. Studia z teologii współczesnej, Wydawnictwo Biblos, Tarnów 2002.
Zobacz w Google Scholar - Einstein Albert, Pisma filozoficzne, IFiS PAN, Warszawa 1999.
Zobacz w Google Scholar - Gould Stephen Jay, Skały wieków. Nauka i religia w pełni życia, przeł. Jacek Biedroń, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2002.
Zobacz w Google Scholar - Jodkowski Kazimierz, „Epistemiczne układy odniesienia i «warunek Jodkowskiego»”, w: Anna Latawiec i Grzegorz Bugajak (red.), Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata 7, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2008, s. 108-123, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=163 (23.10.2012).
Zobacz w Google Scholar - Jodkowski Kazimierz, Metodologiczne aspekty kontrowersji ewolucjonizm-kreacjonizm, Realizm. Racjonalność. Relatywizm, t. 35, Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=112 (23.10.2012.
Zobacz w Google Scholar - Sagan Dariusz, „Kardynał Schönborn a stanowisko Kościoła katolickiego wobec sporu kreacjonizmu z ewolucjonizmem”, Filozofia Nauki 2006, R. XIV, nr 1 (53) s. 107-118, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/index.php?action=tekst&id=92 (23.10.2012).
Zobacz w Google Scholar - Polkinghorne John C., Poza nauką. Kontekst kulturowy współczesnej nauki, przeł. Danuta Czyżewska, Amber, Warszawa 1998.
Zobacz w Google Scholar - Polkinghorne John C., Exploring Reality. The Intertwining of Science and Religion, Yale University Press, New Haven and London 2005.
Zobacz w Google Scholar - Polkinghorne John C., Belief in God in an Age of Science, Yale University Press, 1998.
Zobacz w Google Scholar - Polkinghorne John C., Faith, Science and Understanding, Yale University Press 2000.
Zobacz w Google Scholar