Odbicie myśli „w zwierciadle natury” — Vladimira Nabokova poglądy na teorię ewolucję drogą doboru naturalnego

Abstrakt

Poglądy filozoficzne oraz przynależność religijna twórców literackich od dawna są przedmiotem obszernych zainteresowań badaczy. Vladimir Nabokov stanowi pod tym względem przykład wyjątkowy, ponieważ był on bodajże najciekawszym naukowcem wśród wybitnych pisarzy swojej generacji (jego prace entomologiczne zyskały międzynarodowe uznanie), a zarazem jednym z najbardziej artystycznie uzdolnionych „owadoznawców” w historii entomologii. Niewielu znajdzie się autorów, u których nauka i sztuka są tak mocno ze sobą splątane na płaszczyźnie czysto formotwórczej, tj. w samej „architekturze” świata fikcyjnego. W niniejszym artykule postanowiłem przybliżyć oraz poddać krótkiej analizie (szczegółowe badanie tego tematu zdecydowanie przekraczałoby ramy pojedynczego tekstu) kluczowe założenia filozofii Nabokova dotyczące teorii ewolucji drogą doboru naturalnego oraz genezy ludzkiej świadomości. Rozpatruję je przede wszystkim, opierając się na eseistyce pisarza, jego autobiografii oraz nieopublikowanym fragmencie powieści Dar, jak również literaturze sekundarnej autorstwa polsko-, angielsko-, niemiecko- i rosyjskojęzycznych naukowców. Żywię nadzieję, iż mój artykuł zainteresuje nie tylko literaturoznawców i filozofów, ale także wszystkich, którym nieobce są pytania o twórczy pierwiastek procesu ewolucyjnego, rolę szeroko pojmowanej sztuki w świetle idei walki o byt oraz ewentualne styczności literatury z naukami ścisłymi (a że takie styczności istnieją, jako filolog, mogę jedynie przypuszczać).