Tom 19 Nr 1 (2022)
Artykuły

Alchemia, korespondencja i witalizm: ezoteryczne toposy w filozofii przyrody

PDF
Radosław Kazibut
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza
DOI: https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.1.192

Opublikowane 09.06.2022 — zaktualizowane 18.08.2022

Wersje

Słowa kluczowe

  • filozofia przyrody,
  • ezoteryzm,
  • alchemia,
  • korespondencja,
  • witalizm

Jak cytować

Kazibut R., Alchemia, korespondencja i witalizm: ezoteryczne toposy w filozofii przyrody, Filozoficzne Aspekty Genezy, 2022, t. 19, nr 1, s. 167-191, https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.1.192

Prawa autorskie (c) 2022 Filozoficzne Aspekty Genezy

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

W artykule przedyskutuję wybrane aspekty relacji zachodzących pomiędzy koncepcjami powstałymi w filozofii przyrody a tradycjami ezoterycznymi. W tym celu odwołam się do ustaleń Antoine’a Faivre’a, który wylicza następujące toposy ezoteryzmu: korespondencję, witalizm, wyobrażeniowość i pośredniczenie, praktykę transmutacji, konkordancję, przekaz. Analizując dzieje kultury, można zauważyć, że obraz przyrody tworzony w filozofii przyrody łączył się z obrazem przyjmowanym przez alchemików, magów i astrologów. W artykule przeanalizuję relację pomiędzy alchemią a filozofią przyrody oraz obecność ezoterycznych toposów korespondencji i witalizmu w filozofii przyrody.

PDF

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Applebaum Wilbur (ed.), Encyclopedia of the Scientific Revolution from Copernicus to Newton, Garland Publishing, Inc., a Member of the Taylor & Francis Group, New York — London 2000.
    Zobacz w Google Scholar
  2. Arystoteles, O powstawaniu i ginięciu, przeł. Leopold Regner, Biblioteka Klasyków Filozofii, PWN, Warszawa 1981.
    Zobacz w Google Scholar
  3. Banchetti-Robino Marina Paola, Ontological Tensions in Sixteenth and Seventeenth Century Chemistry: Between Mechanism and Vitalism, Foundations of Chemistry 2011, Vol. 13, No. 3, s. 173–186.
    Zobacz w Google Scholar
  4. Biegański Władysław, Neowitalizm w spółczesnej biologii, Odbitka z Krytyki Lekarskiej, Druk Wł. Łazarskiego, Warszawa 1904.
    Zobacz w Google Scholar
  5. Boyle Robert, Christian Virtuoso. Works, Vol. II, ed. Thomas Birch, London 1772.
    Zobacz w Google Scholar
  6. Bugaj Roman, Corpus Hermeticum w historii, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki 2001, r. 46, nr 4, s. 7–36.
    Zobacz w Google Scholar
  7. Bugaj Roman, Hermetyzm, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław — Warszawa — Kraków 1991.
    Zobacz w Google Scholar
  8. Burns William E., Vitalism, w: Applebaum (ed.), Encyclopedia of the Scientific Revolution from Copernicus to Newton…, s. 1044–1046.
    Zobacz w Google Scholar
  9. Chang Hasok, The Hidden History of Phlogiston: How Philosophical Failure Can Generate Historiographical Refinement, HYLE — International Journal for Philosophy of Chemistry 2010, Vol. 16, No. 2, s. 47–79.
    Zobacz w Google Scholar
  10. Debus Allen G., Chemical Philosophy, w: Applebaum (ed.), Encyclopedia of the Scientific Revolution from Copernicus to Newton…, s. 214–218.
    Zobacz w Google Scholar
  11. Debus Allen G., The Chemical Philosophy: Paracelsian Science and Medicine in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, Vol. 2, Science History Publications, New York 1977.
    Zobacz w Google Scholar
  12. Donocik Florian, Podstawowe kategorie filozofii Friedricha Wilhelma Josepha Schellinga, Folia Philosophica 1989, t. 6, s. 39–69.
    Zobacz w Google Scholar
  13. Eliade Mircea, Kowale i alchemicy, przeł. Andrzej Leder, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2007.
    Zobacz w Google Scholar
  14. Faivre Antoine, Access to Western Esotericism, State University of New York Press, Albany 1994.
    Zobacz w Google Scholar
  15. Freud Sigmund, Poza zasadą przyjemności, przeł. Jerzy Prokopiuk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
    Zobacz w Google Scholar
  16. Goodrick-Clarke Nicholas, The Western Esoteric Traditions: A Historical Introduction, Oxford University Press, Oxford 2008.
    Zobacz w Google Scholar
  17. Halleux Robert, Les textes alchimiques, Typologie des Sources du Moyen Age Occidental, Fasc. 32, Brepols, Turnhout, Belgium 1979.
    Zobacz w Google Scholar
  18. Hannaway Owen, Laboratory Design and the Aim of Science: Andreas Libavius versus Tycho Brahe, Isis 1986, Vol. 77, No. 4, s. 584–610.
    Zobacz w Google Scholar
  19. Hedesan Georgiana D., An Alchemical Quest for Universal Knowledge: The Christian Philosophy of Jan Baptist Van Helmont (1579–1644), Routledge, London 2016.
    Zobacz w Google Scholar
  20. Heller Michał, Czy istnieje autentyczna filozofia przyrody?, Studia Philosophiae Christianae 1987, t. 23, nr 1, s. 5–20.
    Zobacz w Google Scholar
  21. Heller Michał, Filozofia przyrody, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
    Zobacz w Google Scholar
  22. Jölem Karl, Der Ursprung der Naturphilosophie aus dem Geist der Mystik, Verlegt Bei Eugen Diederichs, Jena 1906.
    Zobacz w Google Scholar
  23. Lévi-Strauss Claude, Mit i znaczenie. Pięć wykładów przygotowanych dla radia przez Claude’a Lévi-Straussa, przeł. Monika Eccles i Rafał Wiśniewski, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2020.
    Zobacz w Google Scholar
  24. Moran Bruce T., Distilling Knowledge: Alchemy, Chemistry, and the Scientific Revolution, Harvard University Press, Cambridge — London 2004.
    Zobacz w Google Scholar
  25. Newman William R. and Principe Lawrence M., Alchemy Tried in the Fire: Starkey, Boyle, and the Fate of Helmontian Chymistry, University of Chicago Press, Chicago 2002.
    Zobacz w Google Scholar
  26. Pagel Walter, Joan Baptista van Helmont: Reformer of Science and Medicine, Cambridge University Press, Cambridge 1982.
    Zobacz w Google Scholar
  27. Pagel Walter, Paracelsus and the Neoplatonic and Gnostic Tradition, Ambix 1960, Vol. 8, No. 3, s. 125–166.
    Zobacz w Google Scholar
  28. Panasiuk Ryszard (red.), Schelling, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1988.
    Zobacz w Google Scholar
  29. Pospiszyl Kazimierz, Zygmunt Freud. Człowiek i dzieło, Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław — Warszawa — Kraków 1991.
    Zobacz w Google Scholar
  30. Principe Lawrence M., The Secrets of Alchemy, University of Chicago Press, Chicago and London 2013.
    Zobacz w Google Scholar
  31. Ramberg Peter J., The Death of Vitalism and the Birth of Organic Chemistry: Wohler’s Urea Synthesis and the Disciplinary Identity of Organic Chemistry, Ambix 2000, Vol. 47, No. 3, s. 170–195.
    Zobacz w Google Scholar
  32. Roskal Zenon, Filozofia przyrody w europejskiej tradycji filozoficznej, Roczniki Filozoficzne 2000, t. 48–49, s. 47–70.
    Zobacz w Google Scholar
  33. Scheling Friedrich Wilhelm Joseph, O problemach, które powinna rozwiązać filozofia przyrody, w: Panasiuk (red.), Schelling…, s. 168–181.
    Zobacz w Google Scholar
  34. Shackelford Jole, Tycho Brahe, Laboratory Design, and the Aim of Science: Reading Plans in Context, Isis 1993, Vol. 84, No. 2, s. 211–230.
    Zobacz w Google Scholar
  35. Taylor Frank Sherwood, The Origins of Greek Alchemy, Ambix 1937, Vol. 1, No. 1, s. 30–47.
    Zobacz w Google Scholar
  36. Vernant Jean-Pierre, Źródła myśli greckiej, przeł. Jerzy Szacki, Wydawnictwo Słowo/Obraz Terytoria, Gdańsk 1996.
    Zobacz w Google Scholar
  37. von Stuckrad Kocku, Locations of Knowledge in Medieval and Early Modern Europe: Esoteric Discourse and Western Identities, Brill, Leiden — Boston 2010.
    Zobacz w Google Scholar