Opublikowane 02.07.2024 — zaktualizowane 04.07.2024
Słowa kluczowe
- brak wpływu na przeszłość,
- kompatybilizm teologiczny,
- ockhamizm,
- problem Newcomba,
- przedwiedza
- zależność kontrfaktyczna ...More
Prawa autorskie (c) 2024 Filozoficzne Aspekty Genezy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
Jak cytować
Abstrakt
W artykule bronię stanowiska kompatybilizmu teologicznego — tj. poglądu, zgodnie z którym ludzka wolność jest możliwa do pogodzenia z istnieniem istotowo wszechwiedzącego Boga — w kontekście eksperymentu myślowego znanego jako problem Newcomba. Argumentuję, że jeśli w sytuacji opisywanej przez ten problem przewidującym jest jedynie doskonały naukowiec, to racjonalne jest zabranie obydwu pudełek. Jeśli natomiast przewidującym jest istotowo wszechwiedzący Bóg, wtedy racjonalny jest wybór tylko jednego pudełka. Uzasadnieniem racjonalności tego ostatniego wyboru jest prawdziwość następującego nierzeczywistego okresu warunkowego: „Gdyby osoba S wybrała inaczej, niż wybierze, to posiadane w przeszłości przez Boga przekonanie dotyczące wyboru osoby S byłoby inne, niż było”. Prawdziwość wzmiankowanego okresu nie pozbawia osoby S zdolności do dokonania innego wyboru, lecz implikuje, że Boskie przeszłe przekonania na temat przyszłości są kontrfaktycznie zależne od przyszłości. Jeśli jednak pewna część przeszłości jest kontrfaktycznie zależna od naszych przyszłych działań, to nie ma racji, by sądzić, że nikt nie posiada zdolności do uczynienia w przyszłości czegoś takiego, co jeśli tylko by uczynił, to ta część przeszłości byłaby inna, niż była. Ten rodzaj kontroli nad przeszłością nie stoi w sprzeczności z poprawnie interpretowaną zasadą braku wpływu na przeszłość.
Downloads
Bibliografia
- Adams McCord Marilyn, Is the Existence of God a »Hard« Fact?, The Philosophical Review 1967, Vol. 76, s. 492–503. DOI: https://doi.org/10.2307/2183285
- Adams Robert Merrihew, Middle Knowledge and the Problem of Evil, American Philosophical Quarterly 1977, Vol. 14, No 2, s. 109–117.
- Craig William L., The Only Wise God, Wipf and Stock Publishers, Eugene 2000.
- Earman John, A Primer on Determinism, D. Reidel, Dordrecht 1986. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-010-9072-8
- Fischer John M., The Metaphysics of Free Will, Blackwell, Malden 1994.
- Kuźniar Adrian, God's Foreknowledge, Human Freedom, and the Asymmetry of Openness, Roczniki Filozoficzne 2023, Vol. LXXI, No. 2, s. 147–161, https://doi.org/10.18290/rf237102.9. DOI: https://doi.org/10.18290/rf237102.9
- Leibniz Gottfried W., Teodycea. O dobroci Boga, wolności człowieka i pochodzeniu zła, przeł. Małgorzata Frankiewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001.
- Merricks Trenton, Truth and Freedom, The Philosophical Review 2009, Vol. 118, No. 1, s. 29–57. DOI: https://doi.org/10.1215/00318108-2008-028
- Nozick Robert, Newcombs Problem and Two Principles of Choice, in: Nicholas Rescher (ed.), Essays in Honor of Carl G. Hempel, Synthese Library Vol. 24, D. Reidel, Dordrecht 1969, s. 114–146. DOI: https://doi.org/10.1007/978-94-017-1466-2_7
- Ockham William, Predestination, Gods Foreknowledge, and Future Contingents, Hackett, Indianapolis 1983.
- Pike Nelson, Divine Omniscience and Voluntary Action, The Philosophical Review 1965, Vol. 74, s. 27–46. DOI: https://doi.org/10.2307/2183529
- Plantinga Alvin, On Ockhams Way Out, Faith and Philosophy 1986, Vol. 3, s. 235–269. DOI: https://doi.org/10.5840/faithphil19863322
- Price Huw i Liu Yang, »Click!« Bait for Causalists, in: Arif Ahmed (ed.), Newcombs Problem, Cambridge University Press, Cambridge 2018, s. 160–179. DOI: https://doi.org/10.1017/9781316847893.009
- Russell Bertrand, Nasza wiedza o świecie zewnętrznym jako pole badań dla metody naukowej w filozofii, przeł. Tadeusz Baszniak, Fundacja Aletheia, Warszawa 2000.
- Widerker David, Troubles with Ockhamism, The Journal of Philosophy 1990, Vol. 87, No 9, s. 462–480. DOI: https://doi.org/10.2307/2026969