Tom 19 Nr 1 (2022)
Artykuły

Spór o antropogenezę w polskiej filozofii dziewiętnastego wieku

PDF
  • Stefan Konstańczak
Stefan Konstańczak
Uniwersytet Zielonogórski
DOI: https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.1.199

Opublikowane 04.08.2022 — zaktualizowane 18.08.2022

Wersje

Słowa kluczowe

  • Karol Libelt,
  • Stefan Pawlicki,
  • archeologia,
  • teoria ewolucji,
  • antropogeneza,
  • palafity
    • ...więcej
    mniej

Jak cytować

Konstańczak S., Spór o antropogenezę w polskiej filozofii dziewiętnastego wieku, Filozoficzne Aspekty Genezy, 2022, t. 19, nr 1, s. 47-71, https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.1.199

Prawa autorskie (c) 2022 Filozoficzne Aspekty Genezy

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

Artykuł przedstawia dziewiętnastowieczny spór filozoficzny, jaki na temat antropogenezy toczyli ze sobą Karol Libelt i Stefan Pawlicki. Powodem rozpoczęcia sporu były znaleziska archeologiczne na Jeziorze Czeszewskim należącym do posiadłości Libelta. Spór w istocie dotyczył tego, czy chronologia dziejów ludzkości zawarta w Biblii jest możliwa do podważenia, czy też nadal zachowuje swoją aktualność. Stanowisko o nadrzędności świadectw empirycznych reprezentował Libelt, a stanowisko zachowawcze zajął Pawlicki. Tym samym był to w istocie spór dwóch światopoglądów, w którym dla obu polemistów archeologia była tylko narzędziem uzasadniającym własne przekonania. W artykule została omówiona argumentacja, jaką posługiwali się obaj filozofowie, broniąc swych stanowisk, oraz jak interpretowali odkrycia archeologiczne. W konkluzji został oceniony wpływ, jaki ten spór wywarł na samych filozofów oraz na polską naukę.

PDF

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Darwin Karol, O pochodzeniu człowieka. Dzieła wybrane, t. IV, przeł. Stanisław Panek, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
    Zobacz w Google Scholar
  2. Darwin Karol, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Dzieła Wybrane, t. II, przeł. Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
    Zobacz w Google Scholar
  3. Fogel Jerzy, Archeologiczne tropy Józefa Łepkowskiego (1826–1894) w Wielkopolsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opuscula Musealia 1996, z. 8, s. 21–45.
    Zobacz w Google Scholar
  4. Głombik Czesław, Człowiek i historia. Studium koncepcji filozoficznej Stefana Pawlickiego, PWN, Warszawa 1973.
    Zobacz w Google Scholar
  5. Jeske-Choiński Teodor, Pozytywizm w nauce i kulturze, Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolfa, Warszawa 1908.
    Zobacz w Google Scholar
  6. Karolczyk Jan, Czy od małpy?, Tygodnik Powszechny 1946, nr 25, s. 2.
    Zobacz w Google Scholar
  7. Kongres międzynarodowy antropologiczny i archeologii przedhistorycznej odbyty w Bononii od 1 do 8 października 1871 roku, opisany przez Alexandra hr. Przeździeckiego, Biblioteka Warszawska 1872, nr 1, s. 1–29.
    Zobacz w Google Scholar
  8. Kostrzewski Józef, Z dziejów badań archeologicznych w Wielkopolsce, Polskie Towarzystwo Archeologiczne — Ossolineum, Wrocław 1958.
    Zobacz w Google Scholar
  9. Kremer Józef, Dzieła pomniejsze. Filozofia — Historia sztuki i Estetyka — Pedagogika — Artykuły różnej treści, Nakład i druk S. Lewentala, Warszawa 1879.
    Zobacz w Google Scholar
  10. Levittoux Henryk, Filozofja natury, Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1869.
    Zobacz w Google Scholar
  11. Libelt Karol, Człowiek przedhistoryczny, Na Dziś 1872, t. 3, s. 228–253.
    Zobacz w Google Scholar
  12. Libelt Karol, Kilka słów w odpowiedzi na list otwarty pana Dr. Henryka Levittoux, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 44, s. 529–531.
    Zobacz w Google Scholar
  13. Libelt Karol, Kilka uwag nad artykułem p. Stefana Pawlickiego «Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa», Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 30, s. 361–362.
    Zobacz w Google Scholar
  14. Libelt Karol, Kilka uwag nad artykułem p. Stefana Pawlickiego «Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa», Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 31, s. 373–375.
    Zobacz w Google Scholar
  15. Libelt Karol, Kilka uwag nad artykułem p. Stefana Pawlickiego «Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa», Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 32, s. 385–387.
    Zobacz w Google Scholar
  16. Libelt Karol, Listy, zebrał, opracował i wstępem poprzedził Zdzisław Grot, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1978.
    Zobacz w Google Scholar
  17. Libelt Karol, Mieszkania nawodne przedhistoryczne, Tygodnik Wielkopolski 1870, numer wstępny z 15 grudnia 1870, s. 1–3.
    Zobacz w Google Scholar
  18. Libelt Karol, Mieszkania nawodne przedhistoryczne, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 2, s. 25–26.
    Zobacz w Google Scholar
  19. Libelt Karol, Mieszkania nawodne przedhistoryczne, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 3, s. 37–38.
    Zobacz w Google Scholar
  20. Libelt Karol, Rozprawa geologiczno-antropologiczna, wstęp, wybór i oprac. Jakub Linetty, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Lednica 2013.
    Zobacz w Google Scholar
  21. Nowodworski Michał, Mieszkania nawodne czy świadczą przeciwko chronologji biblijnej?, Przegląd Katolicki 1871, nr 28, s. 433–438.
    Zobacz w Google Scholar
  22. Nowodworski Michał, Nowe obelgi na Pana Libelta, Przegląd Katolicki 1871, nr 51, s. 801–803.
    Zobacz w Google Scholar
  23. Pawlicki Stefan, Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa, Przegląd Katolicki 1871, nr 12, s. 181–185.
    Zobacz w Google Scholar
  24. Pawlicki Stefan, Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa, Przegląd Katolicki 1871, nr 13, s. 201–203.
    Zobacz w Google Scholar
  25. Pawlicki Stefan, Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa, Przegląd Katolicki 1871, nr 14, s. 218-222.
    Zobacz w Google Scholar
  26. Pawlicki Stefan, Druga rozprawa z Panem Dr. Libeltem, Tygodnik Katolicki 1871, nr 37, s. 561–564.
    Zobacz w Google Scholar
  27. Pawlicki Stefan, Przemiany człowieka, Dziennik Literacki 1866, nr 34, s. 535–537.
    Zobacz w Google Scholar
  28. Pokłosie, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 40, s. 491.
    Zobacz w Google Scholar
  29. Rubczyński Witołd, Zarys etyki, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1916.
    Zobacz w Google Scholar
  30. von Gűmbel Wilhelm, Morlot, Adolph von, Allgemeine Deutsche Biographie 1885, Bd. 22, s. 325–327.
    Zobacz w Google Scholar
  31. von Morlot Adolph, Etudes geologico-archéologiques en Danemark et en Suisse, Bulletin de la Societé Vaudoise des sciences naturelles 1860, Vol. 6, No. 46, s. 260–329.
    Zobacz w Google Scholar
  32. von Morlot Adolph, Leçon d’ouverture d’un cours sur la Haute Antiquité, fait à l’Académie de Lausanne en novembre & décembre 1860, Imprimerie Pache, Simmen, Porrentrury 1862.
    Zobacz w Google Scholar
  33. Wiadomości literacko-bibliograficzne, Przegląd Lwowski 1871, poszyt czwarty, s. 207–210.
    Zobacz w Google Scholar
  34. Zjazd archeologiczny w Bononii, Gazeta Warszawska 1871, nr 233, s. 3.
    Zobacz w Google Scholar