Tom 19 Nr 1 (2022)
Artykuły

Spór o antropogenezę w polskiej filozofii dziewiętnastego wieku

PDF
  • Stefan Konstańczak
Stefan Konstańczak
Uniwersytet Zielonogórski

Opublikowane 04.08.2022 — zaktualizowane 18.08.2022

Wersje

Słowa kluczowe

  • Karol Libelt,
  • Stefan Pawlicki,
  • archeologia,
  • teoria ewolucji,
  • antropogeneza,
  • palafity
    • ...More
    Less

Prawa autorskie (c) 2022 Filozoficzne Aspekty Genezy

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.

Jak cytować

Konstańczak, Stefan. “Spór O Antropogenezę W Polskiej Filozofii dziewiętnastego Wieku”. 2022. Filozoficzne Aspekty Genezy , vol. 19, no. 1, Aug. 2022, pp. 47-71, https://doi.org/10.53763/fag.2022.19.1.199.

Abstrakt

Artykuł przedstawia dziewiętnastowieczny spór filozoficzny, jaki na temat antropogenezy toczyli ze sobą Karol Libelt i Stefan Pawlicki. Powodem rozpoczęcia sporu były znaleziska archeologiczne na Jeziorze Czeszewskim należącym do posiadłości Libelta. Spór w istocie dotyczył tego, czy chronologia dziejów ludzkości zawarta w Biblii jest możliwa do podważenia, czy też nadal zachowuje swoją aktualność. Stanowisko o nadrzędności świadectw empirycznych reprezentował Libelt, a stanowisko zachowawcze zajął Pawlicki. Tym samym był to w istocie spór dwóch światopoglądów, w którym dla obu polemistów archeologia była tylko narzędziem uzasadniającym własne przekonania. W artykule została omówiona argumentacja, jaką posługiwali się obaj filozofowie, broniąc swych stanowisk, oraz jak interpretowali odkrycia archeologiczne. W konkluzji został oceniony wpływ, jaki ten spór wywarł na samych filozofów oraz na polską naukę.

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

Bibliografia

  1. Darwin Karol, O pochodzeniu człowieka. Dzieła wybrane, t. IV, przeł. Stanisław Panek, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  2. Darwin Karol, O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego, czyli o utrzymaniu się doskonalszych ras w walce o byt. Dzieła Wybrane, t. II, przeł. Szymon Dickstein i Józef Nusbaum, Biblioteka Klasyków Biologii, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1959.
  3. Fogel Jerzy, Archeologiczne tropy Józefa Łepkowskiego (1826–1894) w Wielkopolsce, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Opuscula Musealia 1996, z. 8, s. 21–45.
  4. Głombik Czesław, Człowiek i historia. Studium koncepcji filozoficznej Stefana Pawlickiego, PWN, Warszawa 1973.
  5. Jeske-Choiński Teodor, Pozytywizm w nauce i kulturze, Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolfa, Warszawa 1908.
  6. Karolczyk Jan, Czy od małpy?, Tygodnik Powszechny 1946, nr 25, s. 2.
  7. Kongres międzynarodowy antropologiczny i archeologii przedhistorycznej odbyty w Bononii od 1 do 8 października 1871 roku, opisany przez Alexandra hr. Przeździeckiego, Biblioteka Warszawska 1872, nr 1, s. 1–29.
  8. Kostrzewski Józef, Z dziejów badań archeologicznych w Wielkopolsce, Polskie Towarzystwo Archeologiczne — Ossolineum, Wrocław 1958.
  9. Kremer Józef, Dzieła pomniejsze. Filozofia — Historia sztuki i Estetyka — Pedagogika — Artykuły różnej treści, Nakład i druk S. Lewentala, Warszawa 1879.
  10. Levittoux Henryk, Filozofja natury, Skład Główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1869.
  11. Libelt Karol, Człowiek przedhistoryczny, Na Dziś 1872, t. 3, s. 228–253.
  12. Libelt Karol, Kilka słów w odpowiedzi na list otwarty pana Dr. Henryka Levittoux, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 44, s. 529–531.
  13. Libelt Karol, Kilka uwag nad artykułem p. Stefana Pawlickiego «Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa», Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 30, s. 361–362.
  14. Libelt Karol, Kilka uwag nad artykułem p. Stefana Pawlickiego «Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa», Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 31, s. 373–375.
  15. Libelt Karol, Kilka uwag nad artykułem p. Stefana Pawlickiego «Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa», Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 32, s. 385–387.
  16. Libelt Karol, Listy, zebrał, opracował i wstępem poprzedził Zdzisław Grot, Wydawnictwo PAX, Warszawa 1978.
  17. Libelt Karol, Mieszkania nawodne przedhistoryczne, Tygodnik Wielkopolski 1870, numer wstępny z 15 grudnia 1870, s. 1–3.
  18. Libelt Karol, Mieszkania nawodne przedhistoryczne, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 2, s. 25–26.
  19. Libelt Karol, Mieszkania nawodne przedhistoryczne, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 3, s. 37–38.
  20. Libelt Karol, Rozprawa geologiczno-antropologiczna, wstęp, wybór i oprac. Jakub Linetty, Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, Lednica 2013.
  21. Nowodworski Michał, Mieszkania nawodne czy świadczą przeciwko chronologji biblijnej?, Przegląd Katolicki 1871, nr 28, s. 433–438.
  22. Nowodworski Michał, Nowe obelgi na Pana Libelta, Przegląd Katolicki 1871, nr 51, s. 801–803.
  23. Pawlicki Stefan, Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa, Przegląd Katolicki 1871, nr 12, s. 181–185.
  24. Pawlicki Stefan, Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa, Przegląd Katolicki 1871, nr 13, s. 201–203.
  25. Pawlicki Stefan, Antropologia przedhistoryczna i chronologia Mojżeszowa, Przegląd Katolicki 1871, nr 14, s. 218-222.
  26. Pawlicki Stefan, Druga rozprawa z Panem Dr. Libeltem, Tygodnik Katolicki 1871, nr 37, s. 561–564.
  27. Pawlicki Stefan, Przemiany człowieka, Dziennik Literacki 1866, nr 34, s. 535–537.
  28. Pokłosie, Tygodnik Wielkopolski 1871, nr 40, s. 491.
  29. Rubczyński Witołd, Zarys etyki, Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1916.
  30. von Gűmbel Wilhelm, Morlot, Adolph von, Allgemeine Deutsche Biographie 1885, Bd. 22, s. 325–327.
  31. von Morlot Adolph, Etudes geologico-archéologiques en Danemark et en Suisse, Bulletin de la Societé Vaudoise des sciences naturelles 1860, Vol. 6, No. 46, s. 260–329.
  32. von Morlot Adolph, Leçon d’ouverture d’un cours sur la Haute Antiquité, fait à l’Académie de Lausanne en novembre & décembre 1860, Imprimerie Pache, Simmen, Porrentrury 1862.
  33. Wiadomości literacko-bibliograficzne, Przegląd Lwowski 1871, poszyt czwarty, s. 207–210.
  34. Zjazd archeologiczny w Bononii, Gazeta Warszawska 1871, nr 233, s. 3.