Tom 14 (2017)
Przekłady

Związek między Baconem, teleologią i analogią a doktryną naturalizmu metodologicznego

PDF
  • James C. LeMaster
DOI: https://doi.org/10.53763/fag.2017.14.142

Opublikowane 24.05.2021

Słowa kluczowe

  • przyczyna celowa,
  • przyczyna sprawcza,
  • metafizyka,
  • nauka,
  • teleologia wewnętrzna,
  • teleologia zewnętrzna,
  • wnioskowanie teleologiczne,
  • rozumowanie z analogii,
  • biologia syntetyczna,
  • teleological inference
    • ...więcej
    mniej

Jak cytować

LeMaster J.C., Związek między Baconem, teleologią i analogią a doktryną naturalizmu metodologicznego, Filozoficzne Aspekty Genezy, 2021, t. 14, s. 99-133, https://doi.org/10.53763/fag.2017.14.142
Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Abstrakt

Francis Bacon podzielił nauki przyrodnicze na fizykę i metafizykę. Twierdził, że z czterech przyczyn wskazanych przez Arystotelesa tylko przyczyny materialne i sprawcze należą do dziedziny fizyki, a przyczyny celowe, czy też twierdzenia teleologiczne, zaliczyć trzeba do dziedziny metafizyki. Bacon sprzeciwiał się włączaniu teleologii do fizyki, ponieważ doświadczenie podpowiadało mu, że twierdzenia teleologiczne zniechęcają do poszukiwania przyczyn sprawczych dla zjawisk przyrodniczych. Relegował on teleologię do metafizyki, a nauka w dużej mierze poszła jego śladem, wykształcając przez kolejne czterysta lat coraz większą awersję do uwzględniania czynników teleologicznych w wyjaśnieniach naukowych. Zdaniem Bacona człowiek, z racji swojej natury, „wymyśla […] paralele, odpowiedniości i stosunki, które w rzeczywistości nie istnieją”. Jednak wraz z rozwojem nauki w zakresie odkrywania przyczyn materialnych i sprawczych, jaki zachodził od czasów Bacona, zaczęły pojawiać się paralele, odpowiedniości i stosunki bardziej zasadne niż zapewne mógłby on sobie wyobrazić. Krótko mówiąc, poszukiwanie przyczyn materialnych i sprawczych w przyrodzie przyniosło imponujące uzasadnienie również dla wnioskowania o przyczynach celowych. Wnioskowania teleologiczne powinny być dopuszczone w nauce wówczas, gdy uprawomocniają je świadectwa empiryczne. Narzędzie pozwalające ustalić, czy wnioskowanie teleologiczne jest prawomocne, stanowi analogia. Bacon mógłby pomóc nauce uniknąć stopniowego, lecz i nieuchronnego przejścia w stronę naturalizmu metodologicznego, gdyby położył nacisk na to, jak analogia, zastosowana w roli narzędzia analitycznego w procesie indukcji, prowadzi do zasadnych wniosków o istnieniu teleologii w przyrodzie.

PDF

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

  1. Antilla Raimo, Trends in Linguistics: State-of-the-Art Reports: Volume 10: Analogy, Mouton Publishers, The Hague 1977.
    Zobacz w Google Scholar
  2. Bacon Francis, De Augmentis Scientiarum Volume I, M. Jones Paternoster-Row, London 1815.
    Zobacz w Google Scholar
  3. Bacon Francis, De dignitate et augmentis scientiarum, w: Robertson (ed.), The Philosophical Works of Francis Bacon…, s. 413-638.
    Zobacz w Google Scholar
  4. Bacon Franciszek, Novum Organum, przeł. Jan Wikarjak, Biblioteka Klasyków Filozofii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1955.
    Zobacz w Google Scholar
  5. Bacon Francis, The Two Books of the Proficience and Advancement of Learning, 4th ed., Parker, Son, and Bourn, London 1863.
    Zobacz w Google Scholar
  6. Bartlett Jonathan, Halsmer Dominic, and Hall Mark (eds.), Engineering and the Ultimate: An Interdisciplinary Investigation of Order and Design in Nature and Craft, Blyth Institute Press, Broken Arrow, Oklahoma 2014.
    Zobacz w Google Scholar
  7. Block Steven M., „Real Engines of Creation”, Nature 1997, vol. 386, no. 6622, s. 217-219.
    Zobacz w Google Scholar
  8. Broad Charlie Dunbar, The Philosophy of Francis Bacon: An Address Delivered at Cambridge on the Occasion of the Bacon Tercentenary 5 October 1926, Cambridge University Press, Cambridge, Massachusetts 1926, http://www.ditext.com/broad/bacon.html (04.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  9. Chamberlin Thomas C., „The Method of Multiple Working Hypotheses”, Science. New Series 1965, vol. 148, no. 3671, s. 754-759.
    Zobacz w Google Scholar
  10. Coghlan Andy, „Artificial Cell Designed in Lab Reveals Genes Essential to Life”, New Scientist 24 March 2016, http://tiny.pl/glvpn (09.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  11. Dembski William A., Being as Communion: A Metaphysics of Information, Ashgate Publishing, Burlington, Vermont 2014.
    Zobacz w Google Scholar
  12. Dembski William A. and Ruse Michael (eds.), Debating Design: From Darwin to DNA, Cambridge University Press, Cambridge 2004.
    Zobacz w Google Scholar
  13. Einstein Albert i Infeld Leopold, Ewolucja fizyki. Rozwój poglądów od najdawniejszych pojęć do teorii względności i kwantów, przeł. Ryszard Gajewski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962.
    Zobacz w Google Scholar
  14. Feser Edward, „Nature versus Art”, Edward Feser Blog 30 April 2011, http://edwardfeser.blogspot.com/2011/04/nature-versus-art.html (06.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  15. Feser Edward, The Last Superstition: A Refutation of the New Atheism, St. Augustine’s Press, South Bend, Indiana 2008.
    Zobacz w Google Scholar
  16. Gentner Dedre, „Are Scientific Analogies Metaphors?”, w: Miall (ed.), Metaphors…, s. 106-132.
    Zobacz w Google Scholar
  17. Gentner Dedre, „Structure Mapping: A Theoretical Framework for Analogy”, Cognitive Science 1983, vol. 7, s. 155-170.
    Zobacz w Google Scholar
  18. Gentner Dedre and Markman Arthur B., „Structure Mapping in Analogy and Similarity”, American Psychologist 1997, vol. 52, no. 1, s. 45-56.
    Zobacz w Google Scholar
  19. Gust Helmar, Krummack Ulf, Kühnberger Kai-Uwe, and Schwering Angela, „Analogical Reasoning: A Core of Cognition”, Künstliche Intelligenz 2008, vol. 22, no. 1, s. 8-12.
    Zobacz w Google Scholar
  20. Holyoak Keith J. and Thagard Paul, Mental Leaps: Analogy in Creative Thought, MIT Press, Cambridge, Massachusetts 1995.
    Zobacz w Google Scholar
  21. Hume Dawid, Dialogi o religii naturalnej, w: Hume, Dialogi o religii naturalnej. Naturalna historia religii…, s. 1-136.
    Zobacz w Google Scholar
  22. Hume Dawid, Dialogi o religii naturalnej. Naturalna historia religii wraz z dodatkami, przeł. Anna Hochfeldowa, Biblioteka Klasyków Filozofii, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962.
    Zobacz w Google Scholar
  23. Hunter Cornelius, „What Evolutionists Don’t Understand About Methodological Naturalism”, Darwin’s God 27 April 2012, http://darwins-god.blogspot.com/2012/04/what-evolutionists-dont-understand.html (30.11.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  24. Jet Propulsion Laboratory, „About the Mission: Cassini Mission to Saturn”, 2016, https://saturn.jpl.nasa.gov/mission/about-the-mission/summary/ (10.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  25. Kennington Richard, On Modern Origins: Essays in Early Modern Philosophy, Lexington Books, Lanham, Maryland 2004.
    Zobacz w Google Scholar
  26. Lemaster James C., A Critique of the Rejection of Intelligent Design as a Scientific Hypothesis by Elliott Sober From His Book Evidence and Evolution, rozprawa doktorska, Southern Baptist Theological Seminary 2014.
    Zobacz w Google Scholar
  27. McLennan Deborah A., „The Concept of Co-option: Why Evolution Often Looks Miraculous”, Evolution, Education, and Outreach 2008, vol. 1, no. 3, s. 247-258.
    Zobacz w Google Scholar
  28. Miall David S. (ed.), Metaphors: Problems and Perspectives, Humanities Press, Atlantic Highlands, New Jersey 1982.
    Zobacz w Google Scholar
  29. Murray Andrew W. and Szostak Jack W., „Construction of Artificial Chromosomes in Yeast”, Nature 1983, vol. 305, no. 5931, s. 189-193.
    Zobacz w Google Scholar
  30. Nakamoto Robert K., Scanlon Joanne A. Baylis, and Al-Shawi Marwan K., „The Rotary Mechanism of the ATP Synthase”, Archives of Biochemistry and Biophysics 2008, vol. 476, no. 1, s. 43-50.
    Zobacz w Google Scholar
  31. Pennock Robert T., Tower of Babel: The Evidence Against the New Creationism, A Bradford Book, MIT Press, Cambridge, Massachusetts 1999.
    Zobacz w Google Scholar
  32. Piccolino Marco, „Biological Machines: From Mills to Molecules”, Nature Reviews Molecular Cell Biology 2000, vol. 1, no. 2, s. 149-153.
    Zobacz w Google Scholar
  33. Poe Harry Lee i Mytyk Chelsea Rose, „Od metody naukowej do naturalizmu metodologicznego. Ewolucja idei”, przeł. Bartosz Błaszczak, Gerard Dmuch, Ewa Komorowska, Iwona Kumiszcze, Izabela Obłaczyńska, Katarzyna Piłka, Radosław Plato, Marika Poprawska, Dariusz Sagan, Karolina Stencel, Katarzyna Szot i Piotr Wróblewski, Filozoficzne Aspekty Genezy 2011, t. 8, s. 137-151, http://www.nauka-a-religia.uz.zgora.pl/images/FAG/2011.t.8/art.09.pdf (30.11.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  34. Poincaré Henri, Wartość nauki, przeł. Ludwik Silberstein, Nakład Jakoba Mortkowicza, G. Centnerszwer i Ska, Warszawa 1908.
    Zobacz w Google Scholar
  35. Polya George, Mathematics and Plausible Reasoning: Volume 1: Induction and Analogy in Mathematics, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1954.
    Zobacz w Google Scholar
  36. PSA: Proceedings of the Biennial Meeting of the Philosophy of Science Association: Volume 1: Contributed Papers, The University of Chicago Press, Chicago 1986.
    Zobacz w Google Scholar
  37. Rana Fazale, Creating Life in the Lab: How New Discoveries in Synthetic Biology Make a Case for the Creator, Baker Books, Grand Rapids 2011.
    Zobacz w Google Scholar
  38. Robertson John M. (ed.), The Philosophical Works of Francis Bacon, George Routledge and Sons, London 1905.
    Zobacz w Google Scholar
  39. Ruse Michael, „The Argument From Design: A Brief History”, w: Dembski and Ruse (eds.), Debating Design…, s. 13-31.
    Zobacz w Google Scholar
  40. Seelert Holger, Poetsch Ansgar, Dencher Norbert A., Engel Andreas, Stahlberg Henning, and Mülller Daniel J., „Proton-Powered Turbine of a Plant Motor”, Nature 2000, vol. 405, no. 6785, s. 418-419.
    Zobacz w Google Scholar
  41. Sich Alexander, „The Independence and Proper Roles of Metaphysics in Support of an Integrated Understanding of God’s Creation”, w: Bartlett, Halsmer, and Hall (eds.), Engineering and the Ultimate…, s. 39-62.
    Zobacz w Google Scholar
  42. Talbott Stephen, „Getting Over the Code Delusion”, The New Atlantis Summer 2010, s. 3-27, http://www.thenewatlantis.com/docLib/20100914_TNA28Talbott.pdf (07.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  43. Talbott Stephen, „The Unbearable Wholeness of Beings”, The New Atlantis Fall 2010, s. 27-51, http://www.thenewatlantis.com/docLib/20110328_TNA29Talbott.pdf (07.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  44. Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, przeł. Pius Bełch, t. 1, Veritas, London 1975.
    Zobacz w Google Scholar
  45. The Automotive eZine, „The GPS Self-Driving Car”, 2016, http://automotive.lilithezine.com/Self-Driving-Car.html (10.12.2017).
    Zobacz w Google Scholar
  46. Von Ballmoos Christoph, Wiedenmann Alexander, and Dimroth Peter, „Essentials for ATP Synthesis By F1F0 ATP Synthases”, The Annual Review of Biochemistry 2009, vol. 78, s. 649-672.
    Zobacz w Google Scholar
  47. WATERS C. Kenneth, „Taking Analogical Inference Seriously: Darwin’s Argument from Artificial Selection”, w: PSA: Proceedings of the Biennial Meeting…, s. 502-513.
    Zobacz w Google Scholar
  48. WOLTERING Joost M., „From Lizard to Snake: Behind the Evolution of an Extreme Body Plan”, Current Genomics 2012, vol. 13, no. 4, s. 289-299.
    Zobacz w Google Scholar
  49. YOCKEY Hubert P., „Self Organization Origin of Life Scenarios and Information Theory”, Journal of Theoretical Biology 1981, vol. 91, no. 1, s. 13-31.
    Zobacz w Google Scholar